Verwachte eindlengte van een kind
'Zo hé, wat ben jij lang!' 'Ben je alweer gegroeid?' Veel lange kinderen horen dit vaak en zullen het nog regelmatig gaan horen, want als je overal bovenuit steekt, val je nu eenmaal op. Maar wanneer ben je eigenlijk 'te' lang en kan of moet er iets gedaan worden om de groei te remmen? Gezondheidsnet vroeg het Vera van Tellingen, kinderarts-endocrinoloog van het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven.
Wanneer ben je te lang?
"Waar artsen naar kijken, is de groeicurve. We werken met de zogeheten standaarddeviatie (SD). Iemand met een gemiddelde lengte voor de leeftijd heeft een standaarddeviatie score van 0. Is deze score hoger dan +2 SD dan noemen we het 'grote lengte', lager dan -2 SD noemen we het een 'kleine lengte'. Het blijft lastig om te bepalen wanneer iemand 'te' lang is. Er moet naar het gehele plaatje gekeken worden. Zijn de ouders bijvoorbeeld ook lang? Als een kind kleine ouders heeft en zelf wel heel snel groeit, kan er een medische oorzaak spelen."
Wanneer moet je je als ouder zorgen maken?
"Medisch gezien is meer dan 90 procent van de lange kinderen gezond, slechts bij een klein gedeelte is er meer aan de hand. Vaak zijn er dan ook andere problemen, bijvoorbeeld in de ontwikkeling. Wanneer een kind sneller groeit dan leeftijdsgenoten kan dat komen door onder andere een vroege puberteit. Overigens is het groeipatroon voor jongens anders dan bij meisjes in de puberteit. Meisjes maken bij 11-12 jaar aan het begin van de puberteit al een groeispurt. Jongens pas halverwege de puberteit, rond de leeftijd van 13-14 jaar. Als je denkt dat je kind te snel groeit of te lang is, kun je voor advies en/of een verwijzing naar de kinderarts terecht bij de huisarts of schoolarts/GGD."
Wat is de gemiddelde lengte van mannen en vrouwen in Nederland?
"De gemiddelde lengte van mannen in Nederland lag bij de laatste landelijke groeistudie in 2010 op 183 centimeter en bij vrouwen op 171 centimeter. Er lijken wel steeds meer lange mensen bij te komen. Dit komt onder andere omdat lange mensen vaak lange partners uitzoeken. Als ze samen kinderen krijgen, worden deze ook lang. Wist je trouwens dat hoe noordelijker je komt in Nederland, hoe langer de mensen zijn? Zuiderlingen zijn gemiddeld korter."
Lange kinderen hebben vaker groeipijn. Is daar iets aan te doen?
"Nee, dat is wetenschappelijk niet bewezen. Kleine kinderen hebben net zo vaak klachten als lange kinderen. Er is zelfs discussie over of groeipijn wel bestaat. Er is ook niet zoveel aan te doen. Bij hevige klachten kan alleen paracetamol verlichting bieden."
Hoe kan de eindlengte van een kind bepaald worden?
"Hoe meer je richting het einde van de groei komt, hoe preciezer de eindlengte voorspeld kan worden. Het blijft altijd een schatting. Een röntgenfoto van de hand en pols kan hierbij helpen. Een arts kan dan kijken hoever de groeischijven al zijn dichtgegroeid en de botleeftijd bepalen. Een voorspelling bij lange kinderen kan het best gedaan worden wanneer een bepaalde lengte bereikt is. Bij meisjes is dit rond een de lengte van 170-175 centimeter. Bij jongens is dit rond een lengte van 185-190 centimeter.
En als de verwachting dan is dat een kind lang zal worden. Kan de groei dan geremd worden?
"Dat kan. Vroeger gebeurde dat door het geven van hoge doses geslachtshormonen. Later bleek dat dit niet altijd positief uitpakte. Als het op het verkeerde moment werd gegeven, werden kinderen soms zelfs langer. Ook ontstonden er bij sommige patiënten vruchtbaarheidsproblemen. Dus nu worden er vrijwel geen behandelingen met hormonen meer toegepast. Als er verwacht wordt dat iemand erg lang wordt kan de groei geremd worden met een operatie. Deze operatie heet percutane epifysiodese. Bij deze operatie wordt via een kleine snee in de huid de groeischijf van het bot beschadigd. Het gevolg daarvan is dat de groei van dit bot in de lengte geremd wordt. Hiermee kan extreme lengtegroei beperkt worden. Deze operatie kan van de knieën en de voeten gedaan worden. Dit kan (pas) in de puberteit, want als je dit te vroeg toepast, krijgt iemand korte benen of kleine voeten in verhouding met de rest van het lichaam. De rug groeit namelijk nog wel door. Je moet hier echter ook niet te lang mee wachten want de desbetreffende groeischijven moeten natuurlijk nog wel open zijn."
Bij welke verwachte eindlengte kan zo'n operatie gedaan worden?
"Bij jongens met een eindlengteprognose van meer dan 200-205 centimeter en meisjes met een verwachting van meer dan 185-190 centimeter. Het is natuurlijk altijd een persoonlijke keuze. En er moet altijd naar het totale plaatje worden gekeken. Er zijn veel factoren waarmee rekening gehouden moet worden."
Drs. Vera van Tellingen is kinderarts in het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven. Als kinderarts-endocrinoloog ('hormoonspecialist') houdt ze zich vooral bezig met problemen van de groei, puberteit, maar ook schildklier-, bijnier- en hypofyseaandoeningen.