Pneumokokkenvaccinatie voor ouderen

Jaarlijks telt Nederland zo’n 10.000 patiënten met een pneumokokkenbacterie. Ongeveer een kwart van hen belandt in het ziekenhuis met ernstige pneumokokkenziekte (bloedvergiftiging en hersenvliesontsteking). Elk jaar overlijden er ongeveer 300 patiënten. Nog eens 75 tot 100 patiënten houden er blijvende klachten aan over. Pneumokokkenziekte komt het meest voor bij kinderen onder de twee jaar en bij 65-plussers.

Verwachting: minder ziekenhuisopnamen en sterfgevallen

Vanaf het najaar van 2020 krijgen mensen in de leeftijdscategorie van 60 tot en met 75 jaar elke vijf jaar de oproep zich in te laten enten tegen pneumokokken. Dat is een gevolg van een advies dat de Gezondheidsraad 2018 gaf. Volgens de Gezondheidsraad kent het vaccin nauwelijks gezondheidsrisico’s. De vaccinatie - met de officiële naam PPV23 - beschermt tegen 23 veel voorkomende typen pneumokokken en de verwachting is dat het aantal ziekenhuisopnamen en sterfgevallen daardoor drastisch zal afnemen. Kinderen worden al via het Rijksvaccinatieprogramma tegen pneumokokken ingeënt.

Wordt iedereen ziek van de pneumokokkenbacterie?

Nee, niet iedereen wordt ziek van deze bacterie. Veel mensen dragen de pneumokokkenbacterie een tijdje bij zich zonder daar zelf ziek van de worden. De bacterie huist in neus of keel en wanneer de drager hoest of niest, kan de bacterie zich verspreiden en andere mensen besmetten. Besmetting vindt ook plaats door zoenen en via de handen.

Welke klachten worden door de pneumokokkenbacterie veroorzaakt?

De mildste vormen zijn oorontsteking of bijholteontsteking. Ernstiger klachten zijn er bij longontsteking (hoge koorts, hoesten, benauwd), hersenvliesontsteking (hoge koorts, hoofdpijn, pijnlijke en stijve nek, vooral bij het vooroverbuigen van het hoofd) en bloedvergiftiging (hoge koorts, hoofdpijn, braken, verward, suf). Tussen het besmet raken en ziek worden zit een periode van één tot drie dagen.

Hoe wordt een pneumokokkeninfectie behandeld?

De ziekte wordt behandeld met antibiotica. De patiënt is na twee dagen niet meer besmettelijk en de meeste mensen herstellen volledig. Bij ernstige klachten volgt ziekenhuisopname.

Kan ik nu al een pneumokokkenvaccinatie halen?

Dat is mogelijk: overleg met je huisarts of je extra risico loopt op een ernstige vorm van de pneumokokkenziekte. Als je het vaccin nu al krijgt, moet je het wel zelf betalen.

Kan pneumokokkenziekte helemaal worden voorkomen?

Helaas, dat is tot op heden onmogelijk. Het vaccineren voorkomt echter wel een deel van de ziektegevallen. Verder is een goede hygiëne bij hoesten en niezen heel belangrijk: hoe beter de hygiëne, hoe lager het aantal besmettingen. Een goede hygiëne ziet er als volgt uit:

• Hoest en nies altijd in een papieren zakdoekje
• Gooi het papieren zakdoekje direct na gebruik weg
• Was meteen daarna je handen met water en zeep – dus ook je vingertoppen, de huid tussen je vingers en je duimen
• Hoest of nies in je elleboog als je even geen papieren zakdoekje bij de hand hebt

Is de pneumokokkenvaccinatie gevaarlijk?

De pneumokokkenvaccinatie voor ouderen is uitgebreid getest. Daaruit is gebleken dat de pneumokokkenvaccinatie veilig is. Wel is er altijd het risico op bijwerkingen als slaperigheid, hoofdpijn of wat roodheid of gevoeligheid op de plek waar is geprikt. Twijfel je over een mogelijke bijwerking, kijk dan op de website van Bijwerkingencentrum Lareb.

Ik heb de pneumokokkenziekte al gehad. Dan hoef ik me toch niet meer te laten inenten?

Ook als je de pneumokokkenziekte al eens gehad hebt, kun je de ziekte toch weer een keer krijgen. Dat komt doordat er in totaal meer dan 90 pneumokokkentypen zijn. Het advies is dan ook om je wel te laten inenten, ook als je de ziekte al een keer gehad hebt.

Ik heb me laten inenten tegen de pneumokokkenziekte, maar werd toch ziek. Hoe kan dat?

De pneumokokkenvaccinatie beschermt je tegen 23 veel voorkomende pneumokokkentypen. Helaas bestaan er in totaal meer dan 90 typen. Dat betekent dus dat er altijd een kans is dat je toch ziek wordt. De pneumokokkenvaccinatie verkleint deze kans echter wel aanzienlijk.