5 vragen over delier (delirium)

1. Wat is een delier?

Het belangrijkste kenmerk van een delier (ook wel: delirium) is acute verwardheid. Je kunt een delier omschrijven als een soort 'kortsluiting' in iemands hersenen. Een delier ontstaat binnen korte tijd (meestal binnen een paar uur of een paar dagen) en duurt enkele dagen tot weken. Bij oudere mensen duurt het soms langer.

De ernst, duur en uitkomst van een delier hangen af van de uitlokkende factor (bijvoorbeeld een lichamelijke aandoening of vergiftiging door/stoppen met drugs of medicijnen), de kwetsbaarheid van de patiënt en de effectiviteit van de behandeling.

Als iemand een delier krijgt kan dit wijzen op een ernstige acute lichamelijke ziekte. Er moet dan snel medisch ingegrepen worden. Als de uitlokkende factor behandeld wordt en de lichamelijke toestand verbetert, neemt de verwardheid meestal weer af.

2. Bij wie treedt een delier op?

Delier komt het meest voor bij oudere mensen die in een ziekenhuis zijn opgenomen. Onder de algemene bevolking komt delier niet zo vaak voor (1-2 procent).

Hoe hoger de leeftijd, hoe vaker deze aandoening voorkomt: bij tot 14 procent onder de mensen ouder dan 85 jaar treedt een delier op. Van mensen die in het ziekenhuis zijn opgenomen krijgt 14 tot 24 procent een delier. Bij tot 60 procent van de mensen in verzorgingshuizen treedt een delier op.

3. Hoe kun je een delier herkennen?

Allereerst: alleen een deskundige, zoals een psychiater of psycholoog, kan de diagnose stellen. Hieronder staat een aantal symptomen waaraan een delier herkend kan worden. Alle symptomen vind je hier.

• Iemand is zich minder bewust van de omgeving en kan zijn of haar aandacht minder goed sturen en vasthouden. Hij of zij wordt snel afgeleid door onbelangrijke prikkels.
• Deze verstoringen in het bewustzijn en de aandacht ontwikkelen zich binnen korte tijd en het bewustzijn en de aandacht van de persoon zijn duidelijk anders dan in de periode vóór het delier. Vaak wisselen de symptomen in de loop van de dag in ernst.
• De verstoringen komen naar verwachting niet door een andere neurocognitieve stoornis of tijdens een ernstig gedaald bewustzijn, zoals een coma.

4. Hoe is een delier te behandelen?

Behandeling van een delier is te onderscheiden in:

• Het aanpakken van de oorzaak: medicijnen worden aangepast, infecties worden bestreden e.d.
• Het creëren en waarborgen van een veilige omgeving: het is belangrijk dat naasten van de patiënt informatie krijgen over wat er aan de hand is en wat zij zelf kunnen doen. Rust en een beperking van het aantal prikkels is bijvoorbeeld van belang. Zeker als de patiënt angstig en paniekerig is, moet hij of zij in een veilige omgeving zijn. Dit ook om te voorkomen dat de persoon zichzelf schade toebrengt door bijvoorbeeld een infuus uit te trekken of uit bed te stappen terwijl dit nog niet veilig is.
• (Indien nodig) behandeling met medicijnen. Bij behandeling wordt vaak een psychiater of (bij ouderen) een geriater ingeschakeld.

5. Treedt er altijd herstel op?

Vroegtijdige herkenning en behandeling verkorten meestal de duur van het delier. Hoewel een delier per definitie een voorbijgaande aandoening is, herstelt de patiënt er niet altijd van. Volledig herstel is vooral bij oudere patiënten minder waarschijnlijk.
Doe even Normaal

Doe even normaal

In de serie Doe even Normaal (in augustus 2014 uitgezonden op TV) werd een aflevering gewijd aan delier. Je kunt deze aflevering terugkijken via www.doeevennormaal.nl.

Op de website van Fonds Psychische Gezondheid vind je meer informatie over delier, tips van psycholoog Lidewy Hendriks en het verhaal van ervaringsdeskundige Godfried Beumers: www.psychischegezondheid.nl/delier.