Voetkwalen en hun behandeling

Enkelpijn

Het enkelgewricht is van belang bij het buigen en strekken van je voet. Door slijtage kan het kraakbeen van het gewricht dunner worden en zelfs verdwijnen. De botuiteinden wrijven dan over elkaar, wat een pijnlijke gewrichtsontsteking veroorzaakt.Dr. Burssens: “Enkelslijtage is nooit alleen het gevolg van de leeftijd, maar ook van eerder enkelletsel. We zien het bijvoorbeeld bij voetballers aan het eind van hun carrière. Tegen de ontsteking krijg je een cortisone-injectie. Een half jaar later volgt een injectie met hyaluronzuur, een gel die het kraakbeen voedt en als schokdemper werkt. Hyaluronzuur helpt minder goed tegen de ontsteking dan cortisone, maar is beter voor het kraakbeen. Daarnaast krijg je steunzolen. Zit de slijtage aan de buitenkant van de enkel, dan krijg je een steunzool die je voet wat naar binnen kantelt, en vice versa. Ook goed zijn schoenen met een afwikkel- of schommelzool, daarvan staat de neus omhoog waardoor het enkelgewricht zelf bijna niet meer hoeft af te rollen. Deze schoenen zijn te koop in de gewone schoenhandel.Als een operatie nodig is, corrigeren we een standsafwijking op basis van 3D-scans of we plaatsen een enkelprothese. Het enige alternatief voor die operaties is de enkel vastzetten. Heb je pijn als je over een klinkerweg loopt? Dan heb je slijtage aan het onderste spronggewricht, onder de enkel, waarmee je je kunt aanpassen aan oneffen terrein. Ook dan helpen injecties met cortisone en hyaluronzuur, steunzolen en schoenen die de hiel stevig vasthouden.”

Plat- en holvoeten 

In de middenvoet bevindt zich de voetboog. Is deze te laag of verdwenen, dan heb je een platvoet. De volledige voetzool rust dan op de grond.Dr. Burssens: “Dit kan een pijnlijke ontsteking veroorzaken van de grootste pees aan de binnenzijde van de voet, de tibialis posterior. Dan moet je de pees beschermen met een steunzool om te voorkomen dat hij scheurt. Want dan kantelt de voet te veel naar binnen en wordt hij nog platter. Is de pees te ver doorgescheurd, dan kunnen we alleen nog de botten van de voetboog operatief vastzetten.Is je voetboog te hoog, dan heb je een hoge wreef en een holvoet. Hierbij kan de peroneuspees aan de buitenzijde van de voet gaan ontsteken. Ook hier moet je vermijden dat de pees scheurt en de voet nog holler wordt. Dat doen we met een aangepaste hoge schoen en steunzolen.Hol- of platvoeten zijn aangeboren, maar ze veroorzaken niet altijd problemen. Met de leeftijd worden de gewrichtsbanden van de voet echter minder stevig, vooral tijdens de overgang. Daardoor kan de standsafwijking toenemen en de belasting op de pees te groot worden. We kunnen niet voorspellen bij wie dat gebeurt, maar je voelt het wel aankomen. Namelijk als je steeds meer pijn ervaart aan de binnen- of buitenkant van je voet, of in het kuiltje voor de enkel aan de buitenkant van je voet.”

Typisch voor een spreidvoet is brandende pijn in de voorvoet

Spreidvoeten

In de voet bevindt zich een dwarsboog in de breedte-richting van de voorvoet. Wanneer die doorzakt, heb je een spreidvoet en wordt je voorvoet breder.Dr. Burssens: “Dit ontwikkelt zich in de loop der jaren doordat de middenvoetsbeentjes verder uiteen gaan liggen. De teenkootjes krijgen dan niet genoeg steun en door wrijving met de ondergrond kunnen de slijmbeurzen ontsteken. Typisch voor deze kwaal is brandende pijn in de voorvoet. Een steunzool die het dwarsgewelf ondersteunt met een kussentje verhelpt dat. Er zijn losse kussentjes in de handel, maar die zitten niet altijd op de juiste plek. Wat je ook kunt doen, is de spiertjes tussen de middenvoetsbeentjes sterker maken zodat de botjes weer naar elkaar toe trekken. Een fysiotherapeut of kinesist kan je hiervoor oefeningen leren.”

Hamertenen & hallux valgus

Een gevolg van een spreidvoet zijn hamertenen: de teenkootjes zakken naar beneden en overbelasten het gewrichtskapsel van de teen, dat daardoor kan scheuren. De teen groeit dan in een boogje omhoog. Een hallux valgus ontstaat wanneer de grote teen scheefgroeit. De basis van de teen kantelt naar buiten en op die plek ontstaat een knobbel. De grote teen kan dan onder de tweede teen kruipen en hem opduwen. Dat veroorzaakt vaak ontstekingen en in een vergevorderd stadium zelfs wonden. Dr. Burssens: “Als hamertenen nog soepel zijn, krijg je een steunzool en een silicone spreider op maat om ze recht te houden. Lukt het daarmee niet, dan nemen we de knobbel operatief weg en zetten de hamertenen weer recht. Een hallux valgus kan het gevolg zijn van een spreidvoet, maar begint vaak al op jonge leeftijd en neemt met de jaren toe. Schoenen met een puntige neus werken dit in de hand. Je kunt dus beter schoenen dragen waarin je tenen de ruimte hebben. Ook de schommelzool is nuttig. Als je niets doet tegen een hallux valgus, wordt het steeds erger, totdat je alleen nog de teen operatief kunt laten vastzetten. Laat er dus op tijd naar kijken.”

Bij veel klachten helpen ‘schommelschoenen’ waarvan de neus omhoog staat

Neuroom van Morton

Een ander gevolg van een spreidvoet is het neuroom van Morton, dat meestal tussen de derde en vierde teen zit. De teenkootjes duwen op de slijmbeurs tussen de tenen, die ontsteekt en zwelt waardoor de druk op de zenuw ernaast te groot wordt. Die zwelt en ontsteekt op zijn beurt en dat veroorzaakt zeer pijnlijke elektrische schokjes.Dr. Burssens: “Je krijgt dan een steunzool met een uitsparing voor het neuroom. We kunnen je ook cortisone-injecties geven om het neuroom te verkleinen. Als dat niet helpt, nemen we het operatief weg of we bevriezen de zenuw. Aan beide ingrepen houd je een doof gevoel rond de teen over, maar de pijn is weg.”

Hielspoor 

Wanneer lengte- én dwarsboog inzakken, ontstaat een doorgezakte voet. Dit veroorzaakt spanning op het peesblad dat aan de onderkant van de voet loopt, van de hiel tot aan de teenkootjes. Wanneer dat ontsteekt, heb je een fasciitis plantaris, ook wel hielspoor genoemd. Onder de hiel zit een schokdempend vetkussentje, ook wel fat pad genoemd. Met de leeftijd wordt dit dunner en dempt het schokken minder goed. Daardoor kun je sneller hielspoor ontwikkelen. Dr. Burssens: “Bij hielspoor krijg je een steunzool met demping aan de aanhechting van het peesblad op het hielbeen. Ook kun je de voetspiertjes trainen. Helpt dat niet, dan krijg je een cortisone-injectie. Als ook dit niet werkt, proberen we een shockwavebehandeling, ofwel geluidsgolven met hoge energie. De schokgolf activeert de bloedsomloop in het peesblad en kan kleine verkalkingen erin verbrijzelen. Nog een optie is Platelet Rich Plasma. Bij een PRP-behandeling worden bloedplaatjes uit bloed dat eerst bij je is afgenomen ingespoten in de pees. Die bevorderen de genezing.”

Heftige pijn in de grote teen

Het gewricht van de grote teen is een favoriete plek voor jicht. Urinezuur kristalliseert dan op het gewricht, met een ontsteking tot gevolg.Dr. Burssens: “Patiënten zeggen vaak dat ze door de pijn zelfs geen laken op hun grote teen verdragen. Jicht komt niet alleen voor bij mensen die veel alcohol drinken en rood vlees eten, zoals weleens gezegd wordt. Sommige mensen zijn er genetisch gewoon vatbaarder voor. Jicht wordt behandeld met ontstekingsremmers en eventueel een onderhoudsmiddel. Als je merkt dat rood vlees en alcohol bij jou wel aanvallen uitlokken, moet je je dieet aanpassen.”

Eelt en likdoorns 

Op plekken waar de huid te veel druk krijgt, kunnen eelt en likdoorns ontstaan. Dr. Burssens: “Zitten eelt en of likdoorns boven op de voet, dan komt dat meestal door te nauwe schoenen. Zo krijgen hamertenen vaak een likdoorn aan de bovenkant.  Onder aan de voet ontstaan ze doorgaans door een standsafwijking. Een eeltplek onder het topje van de grote teen komt bijvoorbeeld door een heel uitgesproken holvoet. Hierbij moet je echt de oorzaak aanpakken, anders blijven eelt en likdoorns terugkomen.”

Arne Burssens werkt als voetchirurg in het UZ Gent en behaalde zijn doctoraat met bijkomende specialisatie in standsafwijkingen van de voet en enkel. Hij volgde extra opleidingstrajecten in onder meer de Verenigde Staten en Zwitserland.

Een andere versie van dit artikel verscheen eerder in Plus Gezond april 2024. Abonnee worden van het blad? Dat doe je in een handomdraai.