Is het hoofdpijn, of toch migraine?

“Nee, ik heb geen migraine, het is gewoon hoofdpijn”, horen neuroloog Annick Verstappen en haar collega’s vrijwel elk spreekuur. Want migraine, dat is toch hevige hoofdpijn aan één kant? Dagenlang? Met braken en lichtflitsen? Schrikbarend veel mensen weten niet dat hun hoofdpijnklachten wel degelijk wijzen op migraine. Drie van de vier mensen met migraine denken dat hun pijn een andere oorzaak heeft. Artrose in de nek bijvoorbeeld, of ontstoken bijholtes. Dat migraine zich op verschillende manieren kan openbaren, is niet genoeg bekend, zegt Verstappen, werkzaam bij Ziekenhuis aan de Stroom (ZAS) in Antwerpen. “Jammer, want die misvattingen staan een goede behandeling van de klachten in de weg.” Om houvast te bieden aan migrainepatiënten en hun omgeving schreef ze samen met twee collega’s twee boeken: Migraine – alles wat je moet weten en, begin dit jaar verschenen, Migraine in vraag en antwoord.

Wéér ziek melden

Tussen de 10 en 20 procent van de wereldbevolking lijdt aan migraine. Stuk voor stuk mensen die regelmatig hun studie moeten verzaken, hun gezin geen aandacht kunnen geven, niet kunnen sporten, een etentje met vrienden afzeggen en zich wéér ziek moeten melden op hun werk. Wereldwijd is migraine de tweede oorzaak van ziekteverzuim, na lage rugpijn. Annick Verstappen weet er zelf helaas alles van. “Ik kreeg voor het eerst een aanval toen ik voor de tweede keer zwanger was. Ik vraag me zelfs af of ik mijn carrière wel op deze manier had kunnen opbouwen als ik eerder migraine zou hebben gekregen.”Aan vrijwel alle soorten hoofdpijn ligt hetzelfde mechanisme ten grondslag, legt de neuroloog uit. “Het is een prikkeling van zenuwkabels die voor pijn zorgen. In het geval van migraine wordt het systeem waarlangs we pijn voelen in het hoofd ten onrechte ingeschakeld.”

Hersenen van mensen met migraine reageren heftiger op prikkels zoals geur, licht, smaak of lawaai

Hersenen van mensen met migraine blijken heftiger te reageren op prikkels zoals geur, licht, smaak of lawaai. Terwijl het brein van andere mensen went aan terugkerende prikkels en ze op den duur minder ervaart, blijft het brein van iemand met migraine extreem waakzaam. Daarnaast zien veel patiënten zogeheten aura: lichtjes in het blikveld, strepen of flitsen. Kenmerkend voor migraine is bovendien hevige, bonzende hoofdpijn. Die voelt anders dan de meer constante en drukkende pijn van bijvoorbeeld spanningshoofdpijn. Vaak zijn mensen met migraine ook overgevoelig voor aanrakingen. “Wij denken dat migraine een samenspel van factoren is.”

• Lees ook: Veroorzaakt nacht- of ploegendienst migraine?

Hoe verloopt een migraineaanval doorgaans?

“Een aanval bestaat uit vier fasen. Het begint subtiel, nog zonder pijn. Wij noemen dat de waarschuwingsfase. Diep in je hersenen begint je inwendige klok anders te werken. Je krijgt plotseling trek in iets heel specifieks, of juist weerzin tegen een product, je wordt wat misselijk, hebt ineens dorst, bent om onduidelijke redenen heel moe of hebt juist abnormaal veel energie. Ook je stemming kan veranderen, van gedeprimeerd tot euforisch. Je geeuwt vaak en de meeste mensen hebben in dit stadium pijn in de nek. Te lang achter mijn bureau gezeten, denken ze dan. Of: last van de airco. Nekpijn is een belangrijk symptoom in dit stadium. Bij sommigen volgt dan aura, zij zien lichtflitsen of ontwikkelen tunnelzicht en komen slecht uit hun woorden. Vervolgens treedt de hoofdpijn op, helaas is dit de langste fase die kan duren van vier uur tot drie dagen. Je hoofdpijn kan aan één kant zitten, maar ook aan beide kanten, en is vaak stekend of kloppend. In de laatste fase, de herstelfase, voel je je als een leeggelopen ballon. Je bent niet fit en hebt klachten zoals vaak plassen of overactieve darmen. Al met al kan een migraineaanval zo een week duren.”

Neemt de kans op migraine af naarmate je ouder wordt?

“De grootste groep patiënten is tussen de 20 en 40 jaar en van hen zijn er drie keer zoveel vrouw. Migraine kan te maken hebben met schommelingen in de hormoonspiegel. Het is niet toevallig dat veel vrouwen na hun eerste menstruatie migraine ontwikkelen. Maar dat migraine na de menopauze verdwijnt of dat je het dan niet meer kunt krijgen, is een mythe. In onze praktijk zien we tachtigers met de aandoening. Juist bij ouderen is het onderbelicht. Deze mensen relativeren het vaak, ze hebben meestal al andere medische problemen en zeggen: ‘Aan hoofdpijn wil ik de tijd van mijn arts niet verspillen’.”

Wat adviseer je oudere mensen met migraineklachten?

“Ik zou in elk geval naar de huisarts gaan. Soms kan een kleine aanpassing al verbetering geven, bijvoorbeeld een bloeddrukverlager gebruiken die ook migraine onderdrukt. Dan hoeven ze geen extra pijnstillers, want daarvan mag je er op hogere leeftijd vaak minder gebruiken. Ook tips voor een betere slaapkwaliteit en aansporing tot meer bewegen helpen hen vaak al een eind vooruit.”

Wie slecht slaapt, snurkt of aan slaapapneu lijdt, heeft een grotere kans op migraine

Wie er waarom precies migraine krijgt, is niet helemaal duidelijk. Bekend is wel dat erfelijkheid een rol speelt. Neuroloog Anouk Verstappen: “Mensen met migraine hebben vaak familieleden die er ook last van hebben.” Daarnaast is er een verband tussen migraine en slaap. “Wie slecht slaapt, snurkt of aan slaapapneu lijdt, heeft een grotere kans op migraine.”

Kan voedsel, zoals chocola of wijn, een trigger zijn?

“Dat is een lastige. Er is nauwelijks wetenschappelijk bewijs voor het effect van voeding op migraine. Het effect kan bovendien van dag tot dag wisselen. Soms zal een glas rode wijn een aanval uitlokken, soms kun je zonder probleem een paar glazen drinken. Van een paar voedselproducten is wel bekend dat ze bij grote groepen een migraineaanval kunnen uitlokken. Voorbeelden zijn rode wijn, azijn, chocolade, cafeïne, kaas en noten. Je weet zelf het beste wat je soms beter niet kunt eten.”

Voor de één is wijn een trigger, voor de ander chocola. Dat weet je zelf het beste

Is stress ook een trigger voor migraine?

“Stress kan ook een trigger zijn, maar vooral als je daar op een ongezonde manier mee omgaat. Als je gedurende de week hard werkt en in het weekend migraine hebt, is dat een signaal dat de balans niet goed is. Vaak heb je tijdens de stressperiode nergens last van, maar treedt de migraine op als het stresshormoon daalt. Eigenlijk is elke verstoring van je ritme een trigger. Vrijdagavond om zes uur op reis gaan met een haastig ingepakte koffer, een vlucht die midden in de nacht aankomt, dat soort acties helpen niet.” Of je migraine krijgt is niet te herleiden tot één trigger, benadrukt Verstappen, maar hangt af van een combinatie van factoren. “Als de emmer overloopt, krijg je migraine.” Na een paar nachten slecht slapen en een stressvolle week kan dat stukje chocola verkeerd vallen. Op andere dagen is het een lekkernij om van te genieten.

Minder lang, minder pijnlijk

Migraine is dus niet altijd te voorkomen, maar het is wel mogelijk om een aanval te verkorten en de pijn te verzachten. Triggers herkennen en vermijden en gezond leven, zijn de belangrijkste adviezen van neuroloog Verstappen. Het lijkt een open deur, maar ook bij migraine geldt: bewegen helpt. Uit onderzoek blijkt dat mensen die geen medicijnen nemen minder vaak migraine hebben als ze vijf keer per week minstens dertig minuten aan een stuk bewegen. Geen topsport - een stevige wandeling, een korte fietstocht of een les Zumba is al genoeg. Medicijnen kunnen onderdeel vormen van een behandeling. “Maar alleen in het kader van een algemeen plan, naast andere opties om migraine te verminderen.”

Ook bij migraine geldt: bewegen helpt. Vijf keer per week minstens dertig minuten

Meest gebruikt zijn medicijnen die de aanval stoppen, zoals de krachtige en vaak voorgeschreven triptanen. Ze verminderen CGRP, de chemische stof in de hersenen die de pijnprikkel activeert. Deze groep medicijnen verlicht de hoofdpijn, maar beperkt vaak ook de misselijkheid en overgevoeligheid. Een wondermiddel is het echter niet. Bij een op de drie patiënten werken deze medicijnen niet, en bij wie het wel werkt komt de pijn uiteindelijk toch terug. Bovendien is er sprake van bijwerkingen. “Triptanen mag je niet langer dan tien dagen per maand gebruiken, anders krijg je er nog meer hoofdpijn van. Voor mensen met chronische migraine, dan hebben we het over een op de tien patiënten, is dat geen goede behandeling. Zij reageren eigenlijk op geen enkel medicijn goed, dat is dramatisch. Soms weten mensen echt niet meer wat ze moeten doen. Elke dag pijnstillers slikken, gewenning vertonen, nog meer pijnstillers slikken... Daar moet meer aandacht voor komen, vind ik. Je gaat niet dood aan migraine, maar het heeft veel impact op je kwaliteit van leven.”

• Lees ook: Is langdurig gebruik van migrainemedicijnen schadelijk?

Icepack geeft verlichting bij migraine

Zelf heeft ze als migrainepatiënt veel baat bij een icepack op haar hoofd. “Dat geeft verlichting zonder bijwerkingen.” Het belangrijkste is immers, zo weet ze ook uit haar beroepspraktijk, om jezelf goed leren kennen. “Weten in welke omstandigheden je vatbaarder bent, weten welke medicatie werkt, welke niet. Zorg dat de emmer niet overloopt. En ga op tijd naar je huisarts of een neuroloog.”

Annick Verstappen studeerde geneeskunde aan de KU Leuven, waar ze zich specialiseerde in neurologie. Sinds 2006 werkt ze als neuroloog in Antwerpen, met een bijzondere affiniteit voor hoofdpijn. Met Adinda De Pauw en Anneke Govaerts, beiden ook neuroloog, schreef ze Migraine – Alles wat je moet weten. 

Een andere versie van dit artikel verscheen eerder in Plus Gezond april 2024. Abonnee worden van het blad? Dat doe je in een handomdraai.