Zikavirus

Het zikavirus wordt overgebracht door zogenaamde Aedes-muggen. Het virus is niet onbekend. Het werd al voor het eerst gevonden in Uganda en Tanzania in 1947. Sinds mei 2015 is er echter een uitbraak van het virus in Brazilië. Deze uitbraak verspreidt zich in rap tempo over landen in Zuid- en Midden-Amerika. Tegelijkertijd meldden artsen in de tweede helft van 2015 een toename van pasgeboren baby's met vermoedelijk microcefalie, een aandoening waarbij het kind een kleine schedel heeft en neurologische afwijkingen. Wetenschappelijk bewijs dat deze afwijkingen ontstaan door het zikavirus is er niet, maar er is een sterk vermoeden dat er een verband bestaat tussen het zikavirus en groeiproblemen bij foetussen. De WHO spreekt van een wereldwijde noodsituatie.

Wat is het zikavirus?

Het zikavirus veroorzaakt zikakoorts. Het virus is verwant aan virussen die dengue (knokkelkoorts), gele koorts, West-Nijl-koorts en Japanse encefalitis veroorzaken. De klachten lijken ook chikungunya. De ziekte verloopt meestal vrij mild en gaat vanzelf over. Er is geen behandeling mogelijk.

Wat zijn de symptomen?

Na een beet van een besmette mug duurt het zo'n drie tot twaalf dagen voor dat iemand klachten krijgt. Maar lang niet iedereen merkt er iets van. Ongeveer een op de vijf krijgt klachten. Mogelijke symptomen zijn:

• koorts, acuut, maar meestal niet hoog
• niet-etterige ontsteking van het oog
• spier- en gewrichtspijn, vooral in de handen en voeten
• huiduitslag, begint vaak in het gezicht en spreidt uit over de rest van het lichaam
• en minder vaak: hoofdpijn, gebrek aan eetlust, overgeven, diarree en buikpijn

De meeste mensen zijn na een week volledig hersteld. In zeer zeldzame gevallen treden complicaties op. Tijdens uitbraken werden de volgende complicaties beschreven: 

• Het syndroom van Guillain-Barré. Hiervan is nog onbekend hoe vaak het voorkomt, maar dit is waarschijnlijk vrij zeldzaam.
• Er zijn aanwijzingen voor een verband tussen besmetting met het zikavirus tijdens de zwangerschap en een hersenafwijking (microcefalie) bij het ongeboren kind. Of deze afwijking daadwerkelijk door een infectie met het zikavirus tijdens de zwangerschap komt, wordt nog onderzocht.

Is het zikavirus besmettelijk?

Het zikavirus wordt overgedragen door de Aedus-muggen. Wanneer zo'n mug een besmet persoon steekt, raakt de mug met het virus besmet. Deze mug kan het vervolgens weer overdragen naar andere mensen.

Verder zijn er aanwijzingen voor overdracht (van moeder naar kind) tijdens de zwangerschap en seksuele overdracht bij onbeschermde gemeenschap (omdat het virus in sperma is aangetoond). Ook wordt gedacht dat overdracht via speeksel en bloedtransfusie kan optreden. Deze vormen van overdracht worden echter nog uitgebreid onderzocht.

Waar heerst het?

Het Amerikaanse volksgezondheidsinstituut CDC adviseert zwangere vrouwen voorlopig niet naar gebieden te gaan waar ze mogelijk besmet kunnen worden met het zikavirus. Deze waarschuwing geldt voor onder meer Brazilië, Colombia, El Salvador, Frans-Guyana, Guatemala, Haïti, Honduras, Martinique, Mexico, Panama, Paraguay, Puerto Rico, Suriname en Venezuela. Ook voor een aantal Caribische landen geldt dit advies, net als voor Kaapverdië en Samoa.

Zijn er Nederlanders met het zikavirus?

In Nederland is infectie met zikavirus volgens het RIVM alleen vastgesteld bij mensen die het virus in het buitenland hebben opgelopen. Het betreft tot nu toe ruim 30 reizigers, maar waarschijnlijk zijn er veel meer mensen besmet geraakt. Verspreiding van het zikavirus binnen Nederland is onwaarschijnlijk omdat de verantwoordelijke muggen in Nederland niet voorkomen.

Wat moet je doen als je denkt dat je het zikavirus hebt?

Reizigers die terugkomen uit regio's waar momenteel het zikavirus heerst, kunnen mogelijk besmet zijn met het virus. Meestal merk je niet dat je besmet bent, soms krijg je milde klachten die vanzelf verdwijnen. Uitzieken en eventueel paracetamol innemen om de klachten wat te verlichten is voldoende. Neem contact op met de huisarts als je zwanger bent en klachten hebt.

Is er een vaccin tegen het virus?

Er is nog geen vaccin tegen het virus. Mensen kunnen zich alleen beschermen door bedekkende kleding te dragen en zich goed in te smeren met een muggenwerend middel.