Een brandwond: wat kun je eraan doen?

Wat is een brandwond?

Men spreekt officieel van een brandwond als je huid echt is beschadigd door contact met een hete vloeistof, vlammen, hete voorwerpen, elektriciteit of chemische stoffen. Is de huid rood en geïrriteerd, maar nog heel, dan spreekt men van verbranding. Zonnestralen kunnen hiervan ook een oorzaak zijn. Brandwonden komen in ons land veel voor. Ruim 92.000 mensen gaan er jaarlijks mee naar de huisarts. Bij circa negenhonderd personen zijn de brandwonden zo ernstig dat ze moeten worden behandeld in een van de speciale brandwondencentra in ons land.

De ernst van een brandwond hangt af van verschillende factoren. Vooral de diepte van de wond, of het aantal huidlagen dat beschadigd is, vindt men belangrijk. Deze wordt uitgedrukt in graden. Men spreekt van een eerstegraadsverbranding als de huid rood, geïrriteerd, gezwollen en pijnlijk is, maar nog intact. Bij een tweedegraadsbrandwond is zijn de opperhuid en een deel van de lederhuid aangetast. Bij een derdegraadsbrandwond is je huid zo diep verbrand dat het onderliggende vetweefsel te zien is.

Tweede- en derdegraadsbrandwonden worden als ernstig beschouwd, omdat je huid niet meer volledig kan herstellen van aantasting van de lederhuid. Er is dan altijd sprake van littekens. Daarnaast ervaren mensen die ernstig verbrand zijn bepaalde klachten door het verlies van hun huid, zoals verlies van warmte en vocht, een grotere kans op infecties en beperkingen in hun bewegingen, omdat de huid ook zijn elasticiteit verliest op deze plekken. Deze mensen moeten ook veel hersteloperaties ondergaan en leren leven met een veranderd uiterlijk, wat vaak niet eenvoudig is.

Oorzaken van een brandwond

Een brandwond kan veroorzaakt worden door contact met:

• hete vloeistoffen (zoals kokend water, bakvet, frituurolie)
• hete voorwerpen (zoals kachels, pannen en ovenschalen)
• vlammen/vuur
• chemische stoffen (zoals bepaalde schoonmaakmiddelen en afbijtmiddelen)
• elektriciteit
• stoom of hete lucht

Symptomen brandwond

De symptomen van brandwonden verschillen per type brandwond.

Bij een eerstegraadsverbranding:

• is de huid rood, geïrriteerd, gezwollen en pijnlijk is, maar nog intact.
• zijn er geen wonden of blaren te zien.
• voelt de huid droog aan.

Bij een tweedegraadsbrandwond:

• is de huid rood of rood/wit gekleurd.
• vochtig en soepel.
• zijn er intacte of kapotte blaren zichtbaar.
• voelt de huid zeer pijnlijk aan.

Bij een derdegraadsbrandwond:

• kun je het vetweefsel onder de huid zien; dit is wit, beige of donkerbruin.
• kun je soms zwart zien, dit heet verkoling.
• voelt de huid droog en leerachtig aan.
• voel je minder pijn, omdat je zenuwen zijn aangetast (wel kun je omliggende tweedegraadsbrandwonden hebben die zeer pijnlijk zijn).

Bijkomende symptomen van ernstige verbrandingen zijn:

• angst en shock
• zuurstoftekort, heesheid
• verwardheid of sufheid
• prikkelbaarheid of agressie

Is er sprake van deze laatste bijkomende symptomen of zijn er hele grote tweedegraads- en derdegraadsbrandwonden (groter dan 10 maal de hand van de volwassene of 5 maal de hand van een kind) bel dan direct 112 of een huisartsenpost. Doe hetzelfde als de brandwonden veroorzaakt zijn door gevaarlijke chemische stoffen of door elektriciteit in de vorm van hoogspanning of bliksem.

Hoe wordt de diagnose brandwond gesteld?

Kom je bij de huisarts met een brandwond, dan zal deze eerst vragen naar wat er precies gebeurd is, eventueel ook aan mensen die op dat moment bij je waren. De arts zal je klachten in kaart brengen en de verbrande huid onderzoeken. Bij ernstige brandwonden kun je ook snel doorgestuurd worden naar het ziekenhuis voor verder onderzoek en behandeling. Daar kunnen ze bijvoorbeeld een endoscopie doen om de schade aan de binnenkant van je lichaam in te schatten, bijvoorbeeld als er sprake is van ingeslikte chemische stoffen. Hierbij wordt een klein cameraatje via een slangetje in je keel ingebracht. Verder wordt gekeken of je lichaam bijkomende schade heeft opgelopen, zoals hartritmeproblemen, ademhalingsproblemen of ernstig vochtverlies, omdat deze ook behandeld moet worden.

Risicofactoren/-groepen

Vrouwen komen gemiddeld vaker bij de huisarts dan mannen. Ook kleine kinderen horen bij de risicogroepen. Jonge kinderen in de leeftijd van 0 tot 4 jaar oud hebben drie keer zoveel kans om brandwonden op te lopen. Onder hen zijn juist meer jongens dan meisjes.

Er zijn vrij veel risicofactoren, omdat brandwonden op veel verschillende manieren kunnen ontstaan. De belangrijkste zijn onvoorzichtigheid met:

• hete vloeistoffen en voorwerpen
• vuur en vlammen (ook vuurwerk)
• chemische stoffen
• elektriciteit
• stoom of hete lucht

Behandeling van een brandwond

In bijna alle gevallen is het koelen van de huid het eerste waar je aan moet denken als je een brandwond hebt opgelopen. Doe dit het liefst met lauw stromend water (tussen 15 en 30 graden Celsius), omdat te koud water voor onderkoeling en pijn kan zorgen. Is er geen stromend water in de buurt? Dompel de huid dan onder in een emmer, teiltje of natuurlijk water of gebruik natte lappen stof. Onderneem de volgende stappen:

1. Koel de brandwond 10 minuten met lauw zacht stromend leidingwater en verwijder zo snel mogelijk kleding, sieraden en de luier!
Koel direct. Zelfs tot 1 uur na de verbranding is het goed om te koelen. Koelen vermindert pijn en haalt de hitte uit de wond. Zo wordt een brandwond niet erger. Geen kraan of douche dichtbij? Al het water is beter dan niet koelen! Trek de luier ALTIJD uit. Luiers houden hete vloeistoffen vast. Doe de luier uit om verdere verbranding te voorkomen.
Verwijder alle kleding zodat je ziet waar de brandwond zit. Zo kun je goed koelen.

2. Voorkom dat het lichaam teveel afkoelt. Koel alleen de wond!
Koel alleen de wond met lauw, zachtstromend leidingwater. Zo voorkom je onderkoeling. Pas de temperatuur van het water aan aan wat het slachtoffer als prettig ervaart.
3. Bedek de wond met plastic huishoudfolie, steriel verband of een schone doek. Bedek de wond zodat deze schoon blijft.
Het afdekken van de wond vermindert ook de pijn.

4. Smeer niets op de brandwond
Smeersels, zalfjes, balsems, tandpasta of andere middelen maken de wond erger. Gebruik ook geen betadine of jodium.
Door smeersels op de wond kan de dokter de wond niet goed zien. En dus minder goed behandelen.

5. Houd het slachtoffer warm met een deken
Een brandwondenslachtoffer kan zichzelf moeilijk warm houden. Wikkel het slachtoffer in een deken zodat het niet onderkoeld raakt.

6. Waarschuw een arts bij blaren, een open wond en bij elektrisch/chemisch letsel
Brandwonden kunnen erger zijn dan ze lijken. Bel bij twijfel altijd een dokter! Weet je het nummer van de dokter niet? Bel 112.

7. Vervoer het brandwondenslachtoffer, indien mogelijk, zittend
Brandwonden kunnen zwellingen in de keel veroorzaken.Voor de veiligheid is het beter om het slachtoffer zittend te vervoeren. Laat iemand naast het slachtoffer plaatsnemen tijdens het vervoer.

Prognose

Eerstegraadsverbrandingen en oppervlakkige tweedegraadsbrandwonden genezen meestal vanzelf na twee weken. Ernstigere brandwonden kunnen onherstelbare schade aan je huid betekenen, die zelfs met operaties niet helemaal te verhelpen is. Je kunt nog je leven lang last houden van littekens, verlies van vocht, een groter risico op infecties en beperkte beweeglijkheid van bepaalde lichaamsdelen. Het is dus heel belangrijk om brandwonden te proberen te voorkomen.