9 vragen over kruisbandblessures

1. Wat zijn kruisbanden?

De knie bestaat uit drie botten: het bovenbeen (os femur), het scheenbeen (os tibia) en de knieschijf (patella). Daarnaast zijn er -  per knie - nog twee menisci die ervoor zorgen dat de boel goed functioneert en bijdragen aan de schokdemping bij het lopen. [ITEMADVERTORIAL]

Aan de beide buitenzijden van de knie zitten gewrichtsbanden (ligamenten) die er voor zorgen dat de botten  van het bovenbeen en het scheenbeen strak tegen elkaar aan blijven zitten en ook zorgen voor de zijwaartse stabiliteit. Aan de binnenkant in de knie zitten twee kruisbanden die regelen dat het onderbeen niet voor- of achterwaarts weg kan schieten. De voorste kruisband verhindert dat het scheenbeen voorwaarts kan verdwijnen en de achterste kruisband doet dit voor de achterwaartse beweging. Bovendien zorgen ze ervoor dat er heel beperkte draaiing in de knie mogelijk is.

2. Welke kruisbandblessure komt het vaakst voor?

Hoewel de voorste kruisband even sterk is als de achterste, raakt deze toch veel vaker geblesseerd. Dat wordt voorste kruisbandblessure, oftewel VKB genoemd. Letsel aan de achterste kruisband komt alleen voor als er grote kracht is uitgeoefend op het gewricht, bijvoorbeeld bij een auto-ongeluk of wanneer een voetbalkeeper een schop tegen de scheen van zijn standbeen krijgt.

Een scheur van de voorste kruisband komt vaak voor bij contactsporten. Sporten die veel risico opleveren zijn onder andere judo, basketbal, voetbal en skiën. De scheur treedt meestal op bij de aanhechting van de band op het bovenbeen. De band kan verrekken, gedeeltelijk inscheuren (partiële kruisbandruptuur) en helemaal (dwars) doorscheuren

Een kruisbandblessure kan tenslotte ook veroorzaakt worden door een aangeboren afwijking, waardoor de band al bij de kleinste belasting scheurt.

3. Wie lopen risico?

Vrouwen hebben – bij het beoefenen van dezelfde sport -  een groter risico op voorste kruisbandletsel dan mannen. Bij voetbal is dat vijftig procent meer en bij bijvoorbeeld basketbal lopen ze maar liefst vier keer meer risico. Dit komt doordat de ruimte in de knie bij vrouwen kleiner is. Hierdoor komen kruisbanden eerder in de knel en beschadigen sneller. Door het bredere bekken hebben de knieën van vrouwen ook een iets grotere zijwaartse hoek ('x-benen'). Daarnaast zijn de hamstrings, die de kruisband helpen bij zijn werk, bij vrouwen minder sterk. Verder is opbouw van de banden door het hormoon oestrogeen trager en ook zijn ze periodiek wat slapper.

4. Hoe herken je een kruisbandblessure?

Graad 1 is de verrekking. Hierbij weet je dat je jezelf verstapt hebt. De volgende dag is de knie vaak iets dikker, maar blijft deze stabiel. De knie blijft langere tijd pijnlijk, maar hoeft niet behandeld te worden.  Wanneer de kruisband gedeeltelijk gescheurd is, een graad 2 blessure, wordt de knie dik en kan deze instabiel aanvoelen.

De ergste blessure van de kruisband is graad 3, waarbij de kruisband in z’n geheel doorgescheurd is. Hierbij wordt de knie vrijwel direct dik en voelt deze instabiel aan. In zo’n tachtig procent van de gevallen heeft de sporter de kruisband letterlijk horen knappen. In het ergste geval zijn ook de meniscus en de mediale band kapot.

5. Naar de dokter met een kruisbandblessure?

Bij een verrekking is goed koelen en het been hoogleggen nodig. Bij een (gedeeltelijke) scheuring kun je het beste direct naar de dokter of de spoedeisende hulp. Hier kijken ze naar de snelheid waarmee de knie dik is geworden. Is deze binnen enkele uren heel erg dik geworden, dan zit er meestal bloed in knie en is verder onderzoek te pijnlijk. Door wat bloed weg te halen zal de druk verminderen en wordt onderzoek wel mogelijk. Vaak wordt er een röntgenfoto gemaakt om eventuele botbreuken uit te sluiten. Soms wordt er een kijkoperatie gedaan.

6. Hoe wordt een kruisbandblessure behandeld?

Bij graad 1 en 2 is rust en fysiotherapie vaak afdoende. Dit helpt  om de knie weer te laten buigen en de spierkracht in het bovenbeen te herstellen. De ergste pijn verdwijnt na ongeveer twee weken. Volledig herstel zal langer duren.   

Een derde van de mensen krijgt ernstige functioneringsproblemen. Zij kunnen een operatie overwegen om een nieuwe kruisband  te laten plaatsen. Bij anderen treden de klachten alleen op bij intensieve sporten. Daarbuiten hebben ze geen klachten. Zij stoppen met hun sport of kiezen alsnog voor een operatie. 

7. Hoe gaat zo’n operatie in zijn werk?

Zo’n operatie voor een nieuwe kruisband vindt onder plaatselijke verdoving of gehele narcose plaats. De nieuwe kruisband wordt meestal van de knieschijfpees gemaakt. Met een operatie wordt één kant aan het bovenbeen en één kant aan het onderbeen vastgeschroefd op de plek van de oude kruisband. Ook stukjes pees van de hamstrings of donorpees worden gebruikt. De pijn valt de meeste mensen mee. Ook achterste kruisbandletsel kan worden behandeld met een operatie waarbij de kruisband vervangen wordt. Deze operatie is technisch wel moeilijker dan een voorste kruisbandoperatie.

8. Kun je na de operatie alles weer?

De eerste week wordt geprobeerd de knie weer tot 90 graden te buigen, en leer je lopen met krukken. Je mag met je tenen alleen de grond aantikken. De weken daarna staan in het teken van verminderen van de zwelling. Na ongeveer vier weken kun je weer lopen zonder krukken en mag je fietsen en autorijden. Na ongeveer zes weken zit de pees vastgegroeid in het bot en kan er weer lichte arbeid worden verricht. Pas na zes maanden is de getransplanteerde pees omgezet in nieuw levend peesweefsel. De nieuwe kruisband haalt maar 80 procent van de sterkte van de oude. Het blijft dus een zwakkere plek. Bij een operatie aan de achterste kruisband, duurt het herstel langer. 

9. Wanneer kun je weer sporten?

In overleg met de fysiotherapeut kan in het algemeen na acht weken worden gestart met hardlopen op een vlakke ondergrond. Na twaalf weken kan begonnen worden met het oefenen van draaibewegingen. Het duurt zes tot acht maanden voordat er weer volledig kan worden belast en contactsporten weer verantwoord zijn.