Wat is fawning? En hoe herken je het bij jezelf?

Maar eerst is het goed om te weten dat je lichaam en geest op een bepaalde manier primair kunnen reageren op (dreigend) gevaar. Hierbij zijn er verschillende stressreacties of traumaresponses te onderscheiden. De bekendste zijn fight (vechten), flight (vluchten) en freeze (bevriezen). Daarnaast is er fawning, wat 'pleasen om te overleven' betekent. De term werd in 2013 geïntroduceerd door de Amerikaanse psychotherapeut Pete Walker en wordt ook wel gezien als overlevingsstrategie. 

Fawning, of de fawn-respons, komt voort uit trauma of onveilige situaties. In plaats van te vechten of vluchten, pas je je aan en probeer je jezelf emotioneel of zelfs fysiek veilig te houden door anderen gerust te stellen, te behagen of conflicten te vermijden. Dit pleasen doe je zonder rekening te houden met je eigen grenzen en behoeften. Als overlevingsstrategie kan dit een heel effectieve manier zijn, maar in het dagelijks leven kan het je behoorlijk belemmeren. 

Hoe herken je fawning bij jezelf?

• Je hebt moeite met 'nee' zeggen. 
• Je vermijdt conflicten, zelfs als je er zelf schade van ondervindt. 
• Je past je gedrag aan op wat je denkt dat anderen willen. 
• Je voelt vaak pas later dat je iets eigenlijk niet wilde. 
• Je stelt de behoeften van anderen structureel boven die van jezelf. 
• Je voelt je schuldig of angstig als je grenzen probeert aan te geven. 
• Je voelt je verantwoordelijk voor de emoties van anderen. 
• Je vraagt vaak om bevestiging of toestemming. 
• Je twijfelt aan je recht om ruimte in te nemen of jezelf te uiten. 
• Je kalmeert of verzoent meteen, zelfs als je ongelijk hebt gehad. 
• Je ervaart woede als iets dat gevaarlijk is (bij jezelf of anderen). 
• Je bent extreem gevoelig voor sfeer en signalen van anderen. 
• Je probeert fouten te vermijden door overmatig aanpassen. 
• Je bent bang om anderen tot last te zijn.

Wat kun je doen aan fawning? 

Het afleren van fawning betekent leren dat je veilig bent zónder jezelf op te offeren. Dat kost tijd en oefening, maar het is mogelijk.  

1. Begin met opmerken wanneer je aan het pleasen bent. Vraag jezelf af wat jij eigenlijk wilt in deze situatie.
2. Oefen met kleine grenzen. Begin in veilige situaties met 'nee' zeggen, ook al voelt het ongemakkelijk. Stel jezelf de vraag: 'Als ik me niet verantwoordelijk zou voelen voor hun reactie, wat zou ik dan doen?'
3. Reguleer je zenuwstelsel. Fawning is vaak een respons vanuit een getriggerd of overactief zenuwstelsel. Je kunt je zenuwstelstel kalmeren door: 
   1. ademhalingsoefeningen
   2. grondingstechnieken (bijv. voeten op de vloer voelen)
   3. somatische therapie of yoga
4. Schrijf of praat over je patronen. Dat kan door te schrijven in een dagboek: schrijf op wanneer je je aangepast hebt en hoe je je voelde. Of door therapie: vooral traumatherapie (zoals EMDR of lichaamsgerichte therapie) kan heel helpend zijn. 
5. Herstel je zelfbeeld. Werk aan het idee dat jouw gevoelens en behoeften ook belangrijk zijn. Affirmaties kunnen helpen, zoals: 'Ik mag ruimte innemen' of 'Ik ben veilig, ook als iemand mij niet aardig vindt'. 

Oefening die je kunt doen bij fawning

Bij jezelf inchecken

Ga even rustig zitten en adem diep in en uit. Stel jezelf dan de volgende vragen en noteer je antwoorden:

1. Wat voel ik op dit moment fysiek in mijn lichaam?
   Bijvoorbeeld gespannen schouders, lege maag, versnelde hartslag
2. Wat voel ik emotioneel?
   Bijvoorbeeld onrust, blijdschap, irritatie, vermoeidheid
3. Wat heb ik vandaag nodig?
   Bijvoorbeeld rust, steun, alleen zijn, beweging, verbinding, grenzen
4. Wat wil ík eigenlijk doen (nu of straks)?
   Let op: niet wat ‘moet’, maar wat jíj zou willen.

Doe dit een paar keer per week, of dagelijks, en je zult merken dat je steeds sneller contact krijgt met jezelf.

Kom je er zelf niet uit? Schakel dan professionele hulp in, bijvoorbeeld van een psycholoog of (trauma)therapeut.

Lees ook: Wat is gaslighting? En hoe herken je het?