Wat is een overactieve blaas?

Heel vaak nodig moeten plassen. Soms wat urineverlies en misschien ook last van obstipatie en pijn bij het vrijen: het zijn allemaal symptomen van een overactieve blaas (OAB). Zowel mannen als vrouwen kunnen hier last van krijgen.

OAB: de blaas is extra prikkelbaar

Normaliter plas je ongeveer eens in de 3 à 4 uur. Bij 150 tot 200 milliliter vulling van je blaas krijg aandrang om te plassen. Dit is niet het geval bij een OAB. Een overactieve blaas is namelijk een vorm van urine-incontinentie waarbij de blaas extra prikkelbaar is. De blaas spant zich hierbij al aan als hij nog niet helemaal vol is en je hersenen krijgen ook al een seintje dat je moet plassen. Het gevolg? Je moet vaak plotseling nodig naar de wc, ook 's nachts. Je kunt dus meestal niet zelf bepalen wanneer en hoe vaak je wilt plassen. En je kunt hierbij ook last hebben van matig tot ernstig urineverlies omdat de aandrang simpelweg te groot is. Kenmerkend voor een overactieve blaas is dus het ongecontroleerd samentrekken van de blaasspier of het gevoel hiervan te hebben. Dat kan samen gaan met ongewild urineverlies (aandrangincontinentie of urge-incontinentie), maar dat hoeft niet.

Risicofactoren voor een overactieve blaas

Als je ouder wordt, wordt ook de kans dat de blaas zich te snel aanspant groter. Het is niet per se een 'normaal' onderdeel van het ouder worden, maar de menopauze en een vergrote prostaat vergroten de kans op blaascontroleproblemen wel. Andere risicofactoren voor OAB zijn:

• Als je - uit voorzorg - extra vaak naar de wc gaat. Je blaas is dan niet meer gewend om je urine op te houden, waardoor dit steeds lastiger wordt.
• Als je voortdurend je bekkenbodemspieren aangespannen houdt. Dit gaat vaak ongemerkt en geeft druk op de blaas.
• Als je veel koffie of andere cafeïnehoudende dranken drinkt (thee, cola,  energiedrankjes). Bij sommige mensen irriteert cafeïne de blaas, waardoor je eerder moet.
• Bij gebruik van plaspillen en medicijnen tegen depressie of psychose.
• Bij irritatie van de blaas bijvoorbeeld na een blaasontsteking, bestraling of door blaasstenen.
• Na een operatie in het kleine bekken (bijvoorbeeld een operatie tegen urineverlies bij inspanning).
• Tijdens een zwangerschap en na een bevalling.

Ook overgewicht, obstipatie en gebrek te weinig lichaamsbeweging vergroten het risico op een overactieve blaas.

Leefstijl en blaastraining

Een gezonde leeftijd kan de klachten van een overactieve blaas al flink verminderen. Zo helpt afvallen bij overgewicht de symptomen tegen te gaan. Gezond en gevarieerd eten met voldoende vezels en anderhalve liter vocht per dag helpen ook. Ben je een koffiedrinker? Dan kun je kijken of de klachten verminderen als je twee weken helemaal geen cafeïnehoudende dranken drinkt, dus ook geen thee of cola. En zorg dat je iedere dag tenminste een half uur matig intensief beweegt.

Naast het aanpassen van je leefstijl, kan blaastraining helpen bij een overactieve blaas. Dit doe je onder begeleiding van je huisarts of een bekkenfysiotherapeut. Door gedurende een langere periode dagelijkse oefeningen te doen, leer je de plas steeds langer op te houden. Blaastraining is overigens alleen zinvol als je de oefeningen regelmatig blijft doen. Ook bekkenbodemoefeningen kunnen helpen de klachten te verminderen.

Medicijnen bij een overactieve blaas

Als de blaastraining na drie maanden nog onvoldoende helpt, kan je huisarts medicijnen tegen een overactieve blaas voorschrijven. Die richten zich op de spieren die bij de blaasfunctie betrokken zijn. Een andere optie is het injecteren van botulinetoxine in de blaaswand, om de aandrang te verminderen.

Neurostimulatie bij een overactieve blaas

Er zijn nog verdere mogelijkheden om de klachten van een OAB tegen te gaan. Zo is er Posterior Tibial Nerve Stimulation (PTNS). Dit is een vorm van neurostimulatie waarbij de onderbeenzenuw gestimuleerd wordt met kleine elektrische prikkelingen. Deze zenuw loopt vanuit het onderbeen naar het achterste gedeelte van het ruggenmerg. Van hieruit wordt onder andere de functie van de blaas en darmen geregeld. Het prikkelen van de onderbeenzenuw zorgt ervoor dat bijvoorbeeld de blaas zich niet meer ongewenst samentrekt, rustiger wordt en de normale functie zich kan herstellen.

FES of SNM

Ook functionele elektrostimulatie (FES) kan verlichting van de blaasklachten geven. Hierbij worden de bekkenbodemspieren gestimuleerd met een frequentie van 5-10 Hz, waardoor de blaasspieractiviteit vermindert. Een andere behandeling is sacrale neurostimulatie (SNM). Dit helpt de hersenen en de zenuwen om te communiceren, waardoor je de controle over je blaasfunctie kunt terugkrijgen.

Mocht dit allemaal geen effect hebben, dan zal de uroloog of gynaecoloog waarschijnlijk bekijken of een operatie een oplossing kan bieden.