Is je verbanddoos nog up-to-date?

Jodium, alcohol en andere ontsmettingsmiddelen

Jodium (Betadine), chloorhexidine en alcohol worden vaak gebruikt om een wond te ontsmetten. En fysiologisch zout wordt gebruikt om een wond schoon te maken. Dat is niet nodig. Je kunt daar net zo goed lauwwarm water voor gebruiken. Het is namelijk niet bewezen dat ontsmettingsmiddelen beter helpen dan spoelen en deppen met schoon kraanwater, zo blijkt uit wetenschappelijk onderzoek. “Gebruik wel echt schoon water”, zegt Jacqueline Vestjens, verpleegkundig specialist bij de Wondpoli en het Kenniscentrum Wondzorg in Venray. “Dus wanneer je in het buitenland bent, moet je wel weten of het water schoon is. Zo niet, zorg er dan voor dat je een flesje niet-bruisend water bij je hebt. Waarschijnlijk heb je dat al in de buurt als je weet dat je het water uit de kraan niet kunt drinken.” Mocht je toch kiezen voor een ontsmettingsmiddel in je verbanddoos, volg dan de instructies op de verpakking voor de houdbaarheid van het ontsmettingsproduct. Je kijkt hiervoor naar de datum bij de letters exp. (van expiratiedatum ofwel houdbaarheidsdatum) en op de bijsluiter. Ga je het flesje gebruiken? Zet dan meteen de datum van vandaag met pen op de verpakking. Na een half jaar kun je het flesje het beste weggooien. Alcohol gebruik je niet op de wond, maar om je instrumentjes zoals schaar of pincet te ontsmetten. Denk er wel aan dat je ze na de wondverzorging nog een keer ontsmet, zodat je ze schoon opbergt.

Gewone en huidvriendelijke pleisters

Gevallen op je knie? Of per ongeluk een sneetje gemaakt in je vinger met de kaasschaaf? Dan heb je wat verpleegkundigen en artsen een ‘kleine acute wond’ noemen. Een dichte wond heeft geen pleister of verband nodig. Is de wond open, dan kun je nadat de wond gereinigd is een gewone pleister plakken. Een oppervlakkige niet-lekkende schaafwond kan drogen aan de lucht of bedekt worden met vaseline, dat een beschermend laagje geeft, of een pleister. “Je moet de wond wel eerst even schoonmaken met wat lauwwarm schoon water. De pleister laat je zitten zolang er vocht uit de wond komt. Als de pleister is vervuild, dan haal je die er af en plak je er een nieuwe op”, zegt Vestjens. Voor mensen die allergisch zijn voor de ‘gewone’ lichtbruine pleisters, kun je een huidvriendelijke pleister (Curaplast sensitive of Leukoplast soft) in de verbandtrommel doen. Als de wond dicht is, kan de pleister eraf.

Kromme schaar en pincet

Je doet er verstandig aan om een schaar en een pincet in de verbanddoos te bewaren. Ook hiervoor geldt dat ze schoon moeten zijn. Vestjens: “Gebruik de schaar of pincet alleen voor de verzorging van letsel. Met regelmaat gebruiken mensen een schaar uit de keukenla om een pleister af te knippen. Ik heb zelfs weleens gemerkt dat mensen een roestig schaartje gebruiken. Beter niet doen, want daarmee vergroot je het risico op infecties.” Je kunt een kromme schaar gebruiken. Voor het knippen van een pleister is zo’n speciale verbandschaar niet nodig, maar bij het losknippen van verband is het wel handig. “Ze zijn wel wat duurder dan gewone scharen, maar een kleintje voldoet al. De kromme schaar heeft aan één kant een verdikking, zodat je niet in de huid kunt prikken.”

Biotex of soda

Splinter in je voet? Je kunt een badje met soda of wasmiddelen (Biotex en Badedas) gebruiken om een splinter uit je huid te krijgen. Je laat de huid om de indringer heen weken in het badje, zodat je er met een schone naald of pincet beter bij kunt komen. Soda of wasmiddelen zijn minder geschikt om een wond te reinigen. Integendeel, het is niet goed voor de wondgenezing. “Je maakt de randen van de wond week en die randen heeft de wond nodig om netjes te sluiten”, aldus Vestjens.

Schone, gestreken doek

Schoon werken is belangrijk. Bewaar daarom een schone doek in de verbandtrommel. De doek kun je gebruiken om de ontsmette schaar en pincet op te leggen wanneer je een wond gaat verzorgen. Het beste kun je een gestreken doek, een theedoek of zakdoek, gebruiken. Bij het strijken zijn veel bacteriën onschadelijk gemaakt.

Verbandgaasjes (niet-klevend)

Verbandgaasjes mogen niet ontbreken in de verbandtrommel. Deze hoeven niet steriel te zijn. De wond zelf is ook niet steriel, want er zitten altijd bacteriën in. Deze gaasjes gebruik je ook om de wond schoon te maken. Komt er veel vocht uit een wond, dan gebruik je een gaas om de wond af te dekken. Voor veel wonden, zoals die na een operatie of een scheur-, lap- of bijtwond, is een niet-klevend gaasverband voldoende om de wond af te dekken. Sommige niet-klevende verbandgaasjes zijn voorzien van een zilverkleurig laagje, andere van een laagje gel. Je legt het gaasje op de huid en plakt het vast met een stukje hechtpleister (Leukoplast), eventueel speciaal geschikt voor de gevoelige huid. Bewaar een extra pakje gaasjes in de trommel als je vaak valt, zodat je genoeg op voorraad hebt. Tip: gebruik een verbandkousje of netje (Bandafix, Tubifast) om het gaasje op zijn plaats te houden. Het voordeel hiervan is dat je de huid niet te veel beplakt. Een oudere huid is wat dunner en kan bij sommige mensen wat minder goed pleisters verdragen. “Als je wilt voorkomen dat de wond gaat plakken aan het gaas, gebruik dan vet gaas dat niet op de wond plakt. Wil je het wat luxer verbinden, gebruik dan een lipido-colloïd (Urgotul). Het is duurder, maar ook zachter als je bijvoorbeeld een scheurwond hebt en een dunnere, frêle huid.”

En ook: water

Niet iets dat je in de verbandtrommel bewaart, maar wel heel belangrijk: water. Water gebruik je voor het schoonmaken van wonden en voor het koelen van een brandwond. Een brandwond moet je direct koelen met niet al te koud water. Minstens tien minuten, maar liever langer. Richt een zachte straal lauwwarm water iets boven de wond. “Heb je niets bij de hand, gebruik dan desnoods water uit een sloot of de zee. Raadpleeg bij ernstige brandwonden daarna een arts.”

Vier vragen over wondgenezing
 

1. Hoe snel geneest een wond normaal?

Bij gezonde mensen geneest een wond binnen drie tot vier weken. Als de wond gesloten is en er een korstje op zit, dan is het meestal goed.

2. En als de wond niet goed geneest?

Zo niet, dan heb je een 'chronische' wond. Dan moet je de hulp inroepen van de huisarts. Hij kan je behandelen, of doorverwijzen naar bijvoorbeeld een wondpoli waar wonddeskundigen werken.

3. Waarom geneest mijn wond niet goed?

Leeftijd, ziekten en medicijnen kunnen van invloed zijn op de genezing van een wond. Bij oudere mensen wordt de huid wat dunner en herstelt die zich minder gemakkelijk. Daarnaast hebben mensen met regelmaat vaatproblemen die de genezing kunnen bemoeilijken. Ook sommige medicijnen, zoals reuma-medicatie, kunnen een nadelige invloed hebben op de genezing van de wond.

4. Wat kan een arts doen?

De arts en deskundigen weten welke zorg en verbandmiddelen nodig zijn om een wond dicht te laten groeien. Zij kunnen duurdere, innovatieve verbanden voorschrijven op recept. Sommige absorberende verbandmiddelen (zoals Aquacel) bevatten moderne droge materialen die tot gel omvormen wanneer ze met wondvocht in aanraking komen. Daardoor zal de wond beter genezen. En ze blijven zitten als je gaat douchen. Het heeft weinig zin om al die dure materialen in voorraad te hebben, omdat de eenvoudige verbandmiddelen in de verbandtrommel voor veel mensen volstaan. Bovendien zijn deze verbandmiddelen een beperkte tijd houdbaar.

Dit artikel is eerder verschenen in het juli/augustus 2019 nummer van Plus Magazine. Nog geen abonnee van Plus Magazine? Abonnee worden doet u in een handomdraai!