Let op: er zijn risico's als je verkoudheidsbalsem verkeerd gebruikt
Verkoudheidsbalsems zijn voor veel mensen een vertrouwd middel bij verkoudheid. Even op de borst smeren en de verlichtende dampen van menthol, eucalyptus of kamfer doen hun werk. Maar hoewel deze balsems verlichting kunnen geven bij benauwdheid of een verstopte neus, is het belangrijk om ze goed en veilig te gebruiken - vooral bij jonge kinderen.
Wat zit er in verkoudheidsbalsems?
Verkoudheidsbalsems werken doordat de lichaamswarmte de vluchtige stoffen in de zalf laat verdampen. Deze dampen kunnen de luchtwegen openen en een gevoel van verlichting geven. Merken, zoals Luuf, Dampo en Vicks hebben varianten voor verschillende leeftijden:
- Luuf: speciale varianten voor baby’s (vanaf 6 maanden), jonge kinderen (vanaf 3 jaar) en volwassenen (vanaf 12 jaar).
- Dampo en Vicks: geschikt voor kinderen vanaf 2 jaar.
Risico's bij verkeerd gebruik
Bij juist gebruik van verkoudheidsbalsems treden zelden bijwerkingen op. Denk aan huidirritatie of een astmatische reactie door een overgevoeligheid, of in zeldzame gevallen lichte brandwonden. Maar bij verkeerd gebruik neemt het risico op bijwerkingen toe en kunnen de gevolgen groot zijn. Bij gebruik door jonge kinderen onder de leeftijdsgrens van de balsem kunnen zelfs ernstige ademhalingsproblemen ontstaan.
Meldingen Bijwerkingencentrum Lareb
Bijwerkingencentrum Lareb ontving meerdere meldingen van klachten bij gebruik van verkoudheidsbalsems. Kinderen kregen huidklachten of verergering van luchtwegklachten die weer verminderden na staken of wegwassen van de balsem. Daarnaast ontving Lareb vier meldingen van onjuist gebruik van de balsems. Eén gebruiker verwarmde de balsem in de magnetron. Bij het roeren explodeerde de balsem, waardoor de gebruiker brandwonden in het gezicht opliep. Een baby had per ongeluk verkoudheidsbalsem ingenomen.
Het kind moest daarna twee uur rechtop zitten vanwege verstikkingsgevaar door overmatige speekselproductie. Een ander kindje kreeg stuipen nadat verkoudheidsbalsem op een teddybeer was gesmeerd, en hij het vermoedelijk heeft binnengekregen. Ook kreeg een kind tweedegraads brandwonden door het smeren van knoflook in combinatie met verkoudheidsbalsem. Knoflook zelf kan ook irriterend voor de huid zijn.
Meldingen Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum
Ongeveer 40 tot 60 keer per jaar ontvangt het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum (NVIC) meldingen van artsen over het verkeerd gebruik van verkoudheidsbalsems. De meeste meldingen komen binnen net nadat er iets is misgegaan. Vaak gaan de meldingen over het binnenkrijgen van de balsems door kinderen.
Ze krijgen bijvoorbeeld een potje in handen en eten likjes balsem op uit nieuwsgierigheid. Of ze eten klodders die nog op de huid of ingesmeerde knuffels zitten. Soms wrijven mensen het in hun ogen, wanneer ze hun vingers niet goed afvegen na het aanbrengen. Heel soms smeren ouders (of kinderen zelf) het te dik op de huid, of op een te groot oppervlak van de huid. De stoffen kunnen dan opgenomen worden in het bloed. In zeldzame gevallen worden er kort na blootstelling al ernstige klachten gemeld bij het NVIC, zoals stuipen, ademstilstand of bewusteloosheid.
Verschijnselen van vergiftiging
Als je balsems binnenkrijgt of het te dik aanbrengt, kunnen de volgende vergiftigingsverschijnselen ontstaan:
- Vluchtige oliën zijn irriterend: ze kunnen de ogen, keel, slokdarm en huid irriteren. Dit kan roodheid van de ogen en huid of misselijkheid en braken veroorzaken. Door de olie in de balsem lost het huidvet op. Hierdoor kan de huid heel schraal worden en gaan ontsteken.
- De oliën kunnen via de mond in de longen terechtkomen. Door verslikken of braken neemt dit risico toe. Olie in de longen kan een ernstige longontsteking veroorzaken met klachten als hoesten, ernstige benauwdheid en koorts. Deze klachten kunnen direct ontstaan, maar ook tot ongeveer 24 uur na het verslikken.
- De oliën kunnen in het bloed (door opname via de darm, de longen of de huid) al binnen 30 minuten effect hebben op de spieren, de longen en het bewustzijn. Ze kunnen zelfs epileptische aanvallen veroorzaken, de ademhalingsspieren verslappen en coma veroorzaken. Ook kunnen ze de nieren beschadigen.
Voorkom verkeerd gebruik
Wil je verkoudheidsbalsems gebruiken? Lees dan zorgvuldig de gebruiksaanwijzing en let op de volgende punten:
- Bewaar verkoudheidsbalsems buiten bereik van kinderen.
- Houd de leeftijdsgrens op de verpakking aan.
- Smeer balsem niet op voorwerpen, zoals knuffels.
- Vermijd gebruik op beschadigde huid.
- Gebruik verkoudheidsbalsems niet samen met andere zalven of smeersels.
- Was de huid bij te veel balsem met water en zeep.
- Spoel bij contact met ogen 15 minuten met lauw water.
- Spoel bij inname de mond met water, laat niet overgeven.
Bij hevige reacties, klachten na verkeerd gebruik of bij twijfel, moet je altijd contact opnemen met een arts.
Dit artikel is geschreven door Bijwerkingencentrum Lareb. Dit is het Nederlandse meld- en kenniscentrum voor bijwerkingen van medicijnen, vaccins en gezondheidsproducten. Ook is Lareb het kenniscentrum voor medicijngebruik rondom de zwangerschaps- en borstvoedingsperiode: Moeders van Morgen. Om de veiligheid van medicijnen en vaccins te bewaken, verzamelt en analyseert Lareb meldingen van mogelijke bijwerkingen. Daarnaast doet Lareb vragenlijstonderzoeken en verspreidt Lareb kennis over bijwerkingen zo veel mogelijk.
