8 vragen aan cardioloog Menno Baars
We zitten met z’n allen steeds meer – op kantoor, in de auto of thuis achter de laptop. Volgens nieuw onderzoek van het CBS en TNO zitten Nederlanders gemiddeld bijna 9 uur per werkdag. Daarmee zijn we zelfs Europees koploper. Maar wat betekent dat eigenlijk voor je gezondheid? Volgens cardioloog Menno Baars van HartKliniek is langdurig zitten een sluipende risicofactor voor hart- en vaatziekten. Hij legt uit waarom.
Uit onderzoek van CBS en TNO blijkt dat Nederlandse werknemers gemiddeld 4,5 uur van hun werkdag zittend doorbrengen, plus één uur in woon-werkverkeer (exclusief fietsen) en nog eens 3,3 uur in de vrije tijd. Dat is nauwelijks veranderd vergeleken met vijf jaar geleden. In 2019 zaten we gemiddeld op 8,6 zituren. Thuiswerkers brengen meer tijd zittend door dan wie op kantoor werkt: 6,3 uur tegenover drie uur. En hoe meer beeldschermwerk, hoe meer zituren: wie dagelijks zes uur of meer achter een scherm zit, komt uit op 6,8 uur per werkdag.
Ook ouderen zitten te veel
Gelden bovenstaande cijfers voor werkend Nederland, ook mensen van 65 jaar en ouder zitten veel te veel. In 2023 zat de groep 65-plussers gemiddeld 8,3 uur op een dag. Voor mannen was dit gemiddeld 8,5 uur per dag en vrouwen 8,2 uur op een dag blijkt uit de Leefstijlmonitor van het RIVM.
Waarom is de hele dag zitten zo slecht voor je gezondheid?
"Langdurig zitten zorgt voor tragere bloedcirculatie. Dit verhoogt de kans op bloedstolsels (trombose). Zitten vermindert ook de activiteit van enzymen die vetten afbreken, waardoor het cholesterolgehalte en de kans op atherosclerose (aderverkalking) toeneemt. Tijdens lang zitten verbruiken je spieren ook nauwelijks energie, waardoor je lichaam minder gevoelig wordt voor insuline. Dit verhoogt het risico op suikerziekte. En als vierde: wie veel zit, heeft sneller last van overgewicht. Dit alles leidt tot een hoger risico op hart- en vaatziekten."
Zijn de risico's van dat zitgedrag even groot voor jongeren en ouderen?
"De risico’s van veel zitten gelden voor alle leeftijden, maar de ernst en snelheid waarmee de gevolgen optreden verschillen tussen jongeren en ouderen. Bij jongeren is het lichaam nog flexibeler en fitter. Hart- en vaatziekten bouwen zich pas op lange termijn op. Bij ouderen is het risico op hart- en vaatziekten veel groter omdat de bloedvaten en stofwisseling met de jaren steeds kwetsbaarder zijn."
Hoeveel uur per dag zitten is nog 'veilig' – of is dat er niet?
"Studies laten zien dat meer dan 8 uur zitten per dag duidelijk samenhangt met een verhoogd risico op vroegtijdig overlijden aan hart en vaatziekten. Dit risico neemt al toe bij meer dan 6 uur zitten per dag, vooral als dit aaneengesloten gebeurt. Er is geen absoluut aantal 'veilige uren', het beste is afwisseling, even zitten en even bewegen om en om.
Maakt het verschil of je zit op je werk of thuis op de bank?
"Voor hart- en bloedvaten maakt het niet uit of je zit op werk of thuis: langdurig stilzitten is ongezond in beide gevallen."
Wat merk je als eerste aan je lichaam als je te veel zit?
"Vaak zijn stijfheid, vermoeide benen en minder energie de allereerste signalen. Hart en vaatziekten sluipen er ondertussen in zonder dat je dat in de gaten hebt."
Helpt sporten om het vele zitten te compenseren?
"Ja. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat 30–40 minuten per dag matig intensief bewegen de meeste extra risico’s van 8 uur zitten kan compenseren."
Leestip: Zo blijf je fit zonder sportschool
Wat zijn makkelijke manieren om minder stil te zitten?
"Kleine, makkelijke trucjes door de (werk)dag kunnen al het verschil maken: doe het volgende:
- Staand bellen of vergaderen.
- Zet een wekker/horloge die je elk half uur eraan herinnert om 1–2 minuten te bewegen.
- Loop naar een collega in plaats van mailen of chatten.
- Gebruik een zit-stabureau en wissel zitten/staan af.
- Doe kleine stretches onder je bureau (enkels draaien, knie optillen, schouders rollen.
- En ga op de fiets als het kan naar je werk en neem de trap!"
Welke rol zouden werkgevers kunnen spelen in het terugdringen van zitgedrag?
"Sta-bureaus of verstelbare bureaus aanbieden. Fietsen beschikbaar maken. Pauzes aanmoedigen en wandelend lunchen. Bedrijfsfitness of korting op sportabonnementen. Werkgevers die dit faciliteren krijgen daarvoor een lager ziekteverzuim terug en de medewerkers hebben meer energie, creativiteit en productiviteit. Tenslotte zal er een positievere werkcultuur heersen."
Menno Baars is opgeleid tot algemeen cardioloog in het St. Antonius Ziekenhuis te Nieuwegein. Hij studeerde geneeskunde aan de Universiteit van Utrecht en aan Harvard University (USA). Hij is mede-oprichter van HartKliniek met 16 vestigingen door heel Nederland, haalde bij herhaling de hoogste waardering ('beste cardioloog van Nederland') op ZorgkaartNederland en heeft bijzondere aandacht voor het vrouwenhart.
