Huidkanker

Er zijn verschillende soorten huidkanker, die ieder andere symptomen en deels ook een ander verloop en een andere behandeling kennen. Bijna allemaal komen ze voor in de bovenste laag van de huid. Te veel blootstelling aan zonlicht is een belangrijke oorzaak van verschillende vormen van huidkanker. De drie belangrijkste vormen zijn:

Basaalcelcarcinoom (BCC)

Van alle soorten huidkanker komt het basaalcelcarcinoom het vaakst voor; zo'n 72 procent van alle huidkankerpatiënten heeft te maken met deze vorm. Deze is relatief ook het meest onschuldig, omdat er zelden sprake is van uitzaaiingen. Het basaalcelcarcinoom wordt gevormd door de kiemcellen van de huid, meestal in het gezicht en op het (kale) hoofd. Het groeit vrij langzaam, maar tijdige en grondige behandeling is wel belangrijk. Zodra basaalcelcarcinomen dieper in de huid groeien, wordt de behandeling lastiger en ingrijpender en de kans op genezing kleiner. Deze vorm van huidkanker zie je het vaakst bij of op de neus, ogen, oren, bovenlip, of op de wangen. De meest voorkomende vorm is het nodulair basaalcelcarcinoom. Dit is meestal te herkennen aan glazig weefsel met kleine bloedvaatjes erin.

Plaveiselcelcarcinoom (PCC)

Een plaveiselcelcarcinoom is vaak gevaarlijker dan een basaalcelcarcinoom, omdat deze soms uitzaaiingen geeft naar lymfeklieren of andere organen. Deze vorm komt bij circa 15 procent van de huidkankerpatiënten voor. Als je er snel bij bent, is een plaveiselcelcarcinoom goed te behandelen. Een belangrijke oorzaak van deze vorm is te veel blootstelling aan zonlicht. Je ziet deze vorm vaak terug op het gezicht, het hoofd, de oren of de nek, de handen, onderarmen en onderbenen. De kleine tumoren zien er vaak uit als korstjes.

Melanoom

Een melanoom is een kwaadaardige vorm van huidkanker. Hierbij gaat het om pigmentcellen die kwaadaardig worden. Een melanoom uit zich vaak als huidverkleuring, meestal als donkere vlekken. Soms ontstaan deze op de plek waar al moedervlekken zaten, maar ze kunnen zich ook vormen op de gave huid. Een melanoom kan doorgroeien in de diepere huidlagen en vrij snel uitzaaien naar lymfeklieren of organen. Zo'n 12 procent van de huidkankerpatiënten heeft een melanoom. Meestal ontstaat een melanoom op iets latere leeftijd, boven de 45 jaar. Toch komt een melanoom ook bij jongere mensen voor, vaker dan de andere vormen van huidkanker. Vrouwen hebben een grotere kans om een melanoom te ontwikkelen dan mannen. Een melanoom komt vaak voor op de benen, rug, armen, hoofd en hals en zelfs op lichaamsdelen die niet vaak in de zon komen, zoals handpalmen, voetzolen en slijmvliezen. Melanomen kunnen zelfs in lymfeklieren of organen ontstaan, zonder zichtbaar te zijn op de huid. Ook melanomen op het oog komen voor.

Merkelcelcarcinomen en talgkliercarcinomen zijn twee zeldzame, maar agressieve vormen van huidkanker. Deze komen elk bij minder dan 1 procent van de huidkankerpatiënten voor.

Oorzaken van huidkanker

De belangrijkste oorzaak van huidkanker is overmatige blootstelling aan de zon. Ook zonnebanken zijn een bron van schadelijke uv-straling die huidkanker kan veroorzaken. Als je als kind veel bent blootgesteld aan uv-straling, is de kans groter dat je op latere leeftijd basaalcelkanker ontwikkelt. Deze kans stijgt ook bij iedere keer dat je verbrandt. Het is dus heel belangrijk om jezelf goed te beschermen tegen uv-straling en op tijd een schaduwplek op te zoeken.

Symptomen huidkanker

De algemene symptomen van huidkanker zijn veranderingen in de huid. Per type huidkanker zijn er bovendien specifieke symptomen. Deze zijn in verschillende stadia zichtbaar.

Symptomen basaalcelcarcinoom:

• glad glazig knobbeltje met verwijde bloedvaatjes
• een vochtig zweertje met een parelachtig glanzende rand eromheen
• een korstje dat soms wegvalt en steeds weer terugkomt

Op de romp ziet het basaalcelcarcinoom er soms uit als een eczeemplekje, dat echter niet met crème of zalf te verhelpen is.

Symptomen plaveiselcelcarcinoom:

• een wit, roze of lichter gekleurd plekje of knobbeltje
• een verdikte plek met schilfers
• een zweertje, korstje of wratje dat niet geneest

Het plekje, knobbeltje of wondje wordt langzaam groter en doet soms pijn.

Symptomen melanoom:

• moedervlekken die dikker of groter worden, met een doorsnede groter dan 6 millimeter
• moedervlekken die van kleur of vorm veranderen, met een onregelmatige rand
• jeukende, pijnlijke of bloedende moedervlekken
• moedervlekken met een korstje erop

Op de gave huid kan een melanoom beginnen als een pigmentvlek die de bovenstaande veranderingen doormaakt. Melanomen kunnen in plaats van donker juist ook wit-roze van kleur zijn.

Hoe wordt de diagnose huidkanker gesteld?

Bespeur je een van de bovenstaande veranderingen aan je huid, dan is het verstandig om naar de huisarts te gaan. Deze kan je huid onderzoeken en eventueel een klein stukje weefsel (een biopt) verwijderen. Het is ook mogelijk dat deze het hele knobbeltje wegneemt. Het weefsel moet altijd onder de microscoop onderzocht worden door een patholoog. Deze kan vaststellen of het om huidkanker gaat en om welke vorm. Zo nodig verwijst de huisarts je door naar een specialist, zoals een dermatoloog of een (plastisch) chirurg.

Risicofactoren/-groepen

Huidkanker kan iedereen treffen. Overmatige blootstelling aan de zon is de belangrijkste risicofactor. De risicogroepen voor huidkanker zijn:

• mensen met een licht huidtype, die gevoeliger zijn voor uv-straling
• mensen boven de 50 jaar (geldt voor basaalcelcarcinoom en plaveiselcelcarcinoom)
• mensen met veel (meer dan vijftig) moedervlekken (geldt voor melanoom)
• mensen die veel buiten werken of in de tropen hebben gewoond of gewerkt
• mensen die medicijnen slikken die het immuunsysteem onderdrukken

Sommige mensen hebben een erfelijke aanleg voor bepaalde vormen van huidkanker.

Behandeling

Als huidkanker op tijd wordt herkend, kan het goed worden behandeld. Gelukkig is het een heel zichtbare vorm van kanker, dus kun je goed opletten of je huid verandert op een van de bovenstaande manieren. Is er sprake van een kwaadaardige vorm van huidkanker, dan kan op tijd naar de huisarts gaan je leven redden.

Iedere soort huidkanker vraagt om een andere behandeling. De meest voorkomende behandelvormen voor huidkanker zijn:

• wegschrapen en dichtschroeien van de plek (curettage en elektroagulatie)
• bevriezing (cryotherapie)
• bestraling (radiotherapie)
• fotodynamische therapie (lichtbehandeling)
• lokale chemotherapie
• immunotherapie

Is de huidkanker uitgezaaid naar andere organen en is genezing niet meer mogelijk, dan wordt eventueel gekozen voor een palliatieve behandeling, die het proces vertraagt of de klachten vermindert.

Prognose

De prognose voor een patiënt met huidkanker hangt sterk af van het soort huidkanker. Gaat het om basaalcelcarcinoom, dan is de kans op genezing bijna 100 procent. Ook plaveiselcelcarcinoom is vaak goed te behandelen. Dit lukt in 90 procent van de gevallen. Bij een melanoom is het erg belangrijk dat de ziekte in een vroeg stadium herkend wordt. Dan is de kans op genezing zo'n 80 procent. Is de huidkanker uitgezaaid naar lymfeklieren of organen, dan is de overlevingskans kleiner.

Over het algemeen is het moeilijk te zeggen wanneer iemand echt genezen is van huidkanker. Er bestaat een kans dat de ziekte weer de kop opsteekt na de behandeling. Is dit in een tijdsbestek van 5 jaar nog niet voorgekomen, dan is dat een goed teken. Hoe langer de ziekte is weggebleven, hoe kleiner de kans dat deze terugkomt.

Ieder jaar komen circa 600 mensen te overlijden door huidkanker.