Gek van de jeuk? Misschien komt het door een beknelde zenuw

Professor Reinhart Speeckaert, dermatoloog aan het Universitair Ziekenhuis Gent, ziet regelmatig patiënten met op het eerste gezicht onverklaarbare jeuk. “Behalve jeuk kun je ook een branderig gevoel hebben. Het jeukt vooral ’s nachts omdat het lichaam dan stilvalt en de prikkels harder binnenkomen. Dat is zo met alle soorten jeuk. De jeuk zit op één plek van je lichaam, maar die plek verschilt van persoon tot persoon. Afhankelijk van de plaats waar de jeuk zit, krijgt hij een andere naam.

Aan je armen heet het brachioradiale jeuk. De term brachioradiaal verwijst naar de gelijknamige spier in je arm. Het jeukt alleen aan de buitenzijde van de arm, meestal de bovenarm. Driekwart van de mensen heeft het aan beide armen, de rest aan één kant.

Zit de jeuk op je rug, dan heet het notalgia paresthetica. Notalgia betekent pijn aan de rug, paresthetica betekent branderigheid of jeuk. Die jeuk zit tussen de schouderbladen, maar in dit geval aan één kant. Daar zie je vaak een donkere verkleuring, het gevolg van herhaald krabben. Eigenlijk komt dat nog vaker voor dan brachioradiale jeuk.

Je kunt ook jeuk hebben aan de buitenkant van je bovenbeen, dan heet het meralgia paresthetica. Zelfs boven op je hoofd kan het jeuken! Door de plek aan te raken, kan de jeuk uitgelokt worden. Ook kleding kan irritatie veroorzaken, en als je krabt, wordt de jeuk erger. Blootstelling aan de zon is soms eveneens een trigger waardoor de jeuk ontstaat of verergert, zeker als de huid ook verbrand is.”

Aanraking kan de jeuk uitlokken, en ook kleding kan irritatie veroorzaken

Is dit een huidziekte?

“Strikt gezien niet. Patiënten komen omdat ze jeuk hebben, maar de jeuk is niet afkomstig van de huid. Daarop is ook niet veel abnormaals te zien, behalve dan krabsporen zoals wondjes, korstjes of verdikkingen. Daarnaast krijgt de huid vaak een donkere verkleuring. De oorzaak is altijd dezelfde: zenuwschade door een beknelde gevoelszenuw. Heb je jeuk aan de armen, dan is er schade aan een nekzenuw. Bij jeuk aan de benen komt het door een rugzenuw. Jeuk aan de schouder ontstaat wanneer een zenuwtakje dat vanonder de schouder uitkomt bekneld raakt. 

Daarom vragen we de patiënten altijd of ze ook nog andere symptomen van zenuwschade hebben, zoals tintelingen, branderigheid of pijn. Dit is vrij typisch voor deze klacht. De pijnzenuwen zijn grotendeels dezelfde als de jeukzenuwen, ze kunnen op een beknelling reageren met pijn of jeuk. Als je pijn hebt kun je geen jeuk voelen, en omgekeerd. Je kunt niet beide tegelijk voelen. Dat is een van de redenen waarom we krabben: de korte pijnprikkel doet de jeuk even verdwijnen.”

Komt dit soort jeuk vaak voor?

“Als je alle vormen bij elkaar optelt: tamelijk vaak. Toch wordt het dikwijls niet herkend waardoor mensen ermee blijven rondlopen. Jeuk is iets waar ze niet snel over praten. Maar je huisarts kan het zeker wel oppikken als je je verhaalt vertelt. De gemiddelde leeftijd bij de diagnose is 59. Bij mensen jonger dan 40 is het zeldzaam, want het is een beetje een ouderdomskwaal, vaak gelinkt aan artrose. Vrouwen krijgen het drie keer vaker dan mannen.”

Kun je het met iets anders verwarren?

“Het wordt weleens verward met eczeem en ook met prurigo nodularis, een huidaandoening die jeukende plekken en bulten op de huid veroorzaakt. Prurigo nodularis kan ook op armen en benen voorkomen.”

Wat is ertegen te doen?

“Vaak zijn mensen die langskomen voor een consult al gestart met antihistaminica-pilletjes tegen allergiesymptomen of met cortisone crème die helpt tegen huidontstekingen. Die werken niet omdat dit een zenuwprobleem is. Je hebt iets nodig wat de overprikkelde zenuw kalmeert of stillegt. We proberen dat zoveel mogelijk te doen met een lokale behandeling. Capsaïcinezalf is een goede plaatselijke behandeling. Capsaïcine is de stof die dat hete, branderige gevoel veroorzaakt wanneer je chilipepers eet. Deze stimuleert de zenuw, die daarop reageert door een licht pijnsignaal te sturen naar de hersenen. Door regelmatig capsaïcinezalf te gebruiken overstimuleer je de zenuw, waardoor hij op den duur uitgeput raakt. Hij kan dan niet meer reageren en de jeuk verdwijnt. Je begint met een klein beetje, smeert verschillende keren per dag en voert de dosis op. Zo went je huid er geleidelijk aan. Vooral in het begin moet je oppassen dat je niet te veel smeert, anders heb je het gevoel dat je arm in brand staat. Na een tijdje kun je stoppen en afwachten of de jeuk terugkomt, maar je kunt het ook gedurende langere tijd gebruiken zonder probleem. Dit is een simpele methode en een goede oplossing die al lang bestaat.

De zalf put de zenuw uit, waardoor die op den duur niet meer zal reageren

Helaas is capsaïcinezalf hier tegenwoordig moeilijk te verkrijgen in het reguliere circuit. Soms moet je het middel in het buitenland bestellen, meestal online via een Duitse website. Het is daarbij belangrijk dat de zalf de juiste concentratie capsaïcine heeft. Welke dit is, kan je arts je vertellen. 

Er bestaan ook andere crèmes, maar die werken tijdelijk. Zo is er mentholcrème, die een fris gevoel geeft, en er zijn verdovende gels met bijvoorbeeld lidocaïne. Ook een icepack biedt kort verlichting.”

Zijn er ook medicijnen die helpen?

“Gabapentine is een geneesmiddel dat overprikkelde zenuwen kalmeert. Daar laten we bij voorkeur een zalf van maken. Medicatie die je moet slikken vermijden we liever om bijwerkingen te voorkomen, zeker bij oudere mensen wegens het risico op vallen. Maar soms werkt een lokale behandeling niet goed genoeg en schrijven we gabapentine of pregabaline toch in pilvorm voor. Je moet de dosis geleidelijk opbouwen omdat je er anders slaperig en duizelig van kunt worden. Wanneer je ermee wilt stoppen, moet je het gebruik afbouwen om ontwenningsverschijnselen te voorkomen.

Een ander geneesmiddel is amitriptyline, dat is een antidepressivum dat ook tegen zenuwpijnen werkt. Het wordt bijvoorbeeld voorgeschreven na gordelroos en is tevens verkrijgbaar als zalf. Ook deze medicatie kan je wat slaperig maken bij gebruik door de mond. Sommige mensen kunnen er niet tegen en raken er helemaal door van de kaart, maar de meerderheid verdraagt het goed.”

Kan die beknelde zenuw niet gewoon behandeld worden?

“Als patiënten ook symptomen hebben zoals pijn of tintelingen, of als we de jeuk niet onder controle krijgen met een zalf of een geneesmiddel, laten we een MRI-scan maken. Vinden we dan bijvoorbeeld een hernia die met fysiotherapie of met een operatie behandeld kan worden, dan wordt die oorzaak aangepakt en is het probleem inderdaad opgelost. Maar meestal is de oorzaak wat artrose in de nek, daar kun je operatief niet meteen iets aan doen. Ook is een zenuwbeknelling vaak helemaal niet zichtbaar.”

Heb je het voor de rest van je leven?

“Niet noodzakelijk. Het is vaak wel chronisch, maar je hebt er niet altijd even veel last van, het gaat wat op en neer. Als je de jeuk goed behandelt, kan deze na verloop van tijd uitdoven en ben je ervan verlost. Al komt het helaas ook weleens terug.”

Een andere versie van dit artikel verscheen eerder in Plus Gezond september 2025. Abonnee worden van het blad? Dat doe je in een handomdraai.