Omgaan met stress

Wat is stress?

Stress is een natuurlijke reactie van je lichaam, die je helpt om beter te presteren als dat nodig is. Deze vorm van spanning maakt je scherp en alert, zodat je beter kunt opletten en sneller kunt reageren. Deze zogenaamde vecht- of vluchtreactie wordt veroorzaakt door de aanmaak van twee hormonen: adrenaline en cortisol. Deze zorgen onder andere voor aanspanning van je spieren, een verhoging van je bloeddruk, en een versnelling van je hartslag en je ademhaling. Ook kun je het merken aan koude handen of zweet dat je uitbreekt. Veel mensen hebben zo'n reactie als ze bijvoorbeeld een belangrijke presentatie moeten geven of examen moeten doen.

Stress heeft zeker een functie, maar kan ook voor problemen zorgen. Wanneer dat gebeurt, verschilt van persoon tot persoon. Niet iedereen kan evenveel stress aan. Zodra je echter het gevoel hebt dat je de spanning niet meer onder controle hebt, als deze te lang aanhoudt of als deze niet in verhouding staat tot de situatie, kan deze problematisch worden. Vooral langdurige stress zorgt voor gezondheidsproblemen. Zijn de gehaltes adrenaline en cortisol in je bloed continu hoog, dan kun je last krijgen van psychische en lichamelijke klachten. Hierbij kun je denken aan slapeloosheid, vermoeidheid, prikkelbaarheid en vergeetachtigheid, of aan nek-, hoofd- of rugpijn, verminderde weerstand, hartklachten of spijsverteringsproblemen. Op de lange termijn raakt je lichaam steeds meer uitgeput en kun je een burn-out krijgen, waardoor je een tijd weinig meer kunt. Dit kan je leven behoorlijk ontregelen.

Overmatige spanning is een veelvoorkomend probleem. Gelukkig zijn er allerlei manieren om beter te leren omgaan met je stress en beter te leren ontspannen, zodat je adrenaline- en cortisolgehaltes ook steeds weer kunnen afnemen.

Oorzaken van stress

Stress of een gespannen gevoel wordt veroorzaakt door de aanmaak van adrenaline en cortisol in je lichaam. Op zich is dit een natuurlijk proces, dat pas problematisch wordt als je stressreactie te sterk is of als deze te lang voortduurt, zonder momenten van echte ontspanning tussendoor. Dit kan allerlei oorzaken hebben, zoals:

• problemen in je relatie of gezin
• hoge werkdruk of andere problemen op de werkvloer
• onverwerkte psychische problemen
• financiële problemen
• onrealistische planning of verwachtingen van jezelf
• gezondheidsproblemen
• traumatische ervaringen
• overlijden van een naaste
• ernstige ziekte van een naaste
• weinig steun ervaren van je omgeving

Symptomen stress

Stress kan gepaard kan met veel verschillende symptomen, zoals:

• slaapproblemen
• vermoeidheid
• prikkelbaarheid
• vergeetachtigheid
• somberheid
• spijsverteringsproblemen
• pijnklachten in je nek, schouder of rug door te hoge spierspanning
• hoofdpijn
• verminderde weerstand en dus vaker ziek zijn

Hoe wordt de diagnose stress gesteld?

Meestal wordt op basis van gesprekken met je huisarts of een GGZ-medewerker de diagnose stress gesteld. Deze kan vragen naar je klachten, je omstandigheden en wat je zelf ziet als mogelijke oorzaken van je spanningsklachten. Dit helpt je meteen op weg naar een oplossing.

Risicofactoren/-groepen

Er zijn veel risicofactoren voor stress, zoals:

• hoge werkdruk bij werk of studie
• onprettige werksfeer
• relatieproblemen
• ziekte van een kind, partner of naaste
• overlijden van een kind, partner of naaste
• scheiding
• financiële problemen
• gezondheidsproblemen
• onverwerkte traumatische ervaringen

Tot de risicogroepen behoren onder andere:

• mensen die weinig steun ervaren in hun omgeving
• mensen die veel verantwoordelijkheid of passie voelen voor wat ze doen
• mensen met een pessimistische instelling
• mensen die perfectionistisch ingesteld zijn
• mensen die hun gedachten niet goed kunnen ordenen
• mensen die moeite hebben met grenzen aangeven

Behandeling van stress

Stress is op veel verschillende manieren te behandelen. Vaak is een combinatie van methoden ook aan te raden. Hierbij kun je eventueel hulp krijgen van de huisarts, een psycholoog, een coach of een andere professional.

Zelf kun je alvast het volgende doen:

• zorgen dat je voldoende slaapt
• gezond eten
• zo weinig mogelijk alcohol drinken
• zorgen voor voldoende lichaamsbeweging
• meer tijd nemen voor ontspanning en plezier
• erover praten met iemand die je vertrouwt

Kijk zelf goed welke activiteiten je helpen ontspannen en je energie geven. Dit verschilt immers van persoon tot persoon. Bij de een doet een goed boek lezen wonderen, de ander maakt liever een wandeling in de buitenlucht. Kijk dus wat werkt voor jou en maak er tijd voor. Vraag eventueel iemand om je eraan te houden.

Er zijn ook cursussen die je kunt volgen om beter te leren ontspannen. Beproefde methoden zijn onder andere:

• yoga
• meditatie
• mindfulness
• andere ontspanningsoefeningen

Eventueel kun je ook gerichte hulp krijgen van een oefentherapeut, haptonoom, fysiotherapeut, psycholoog of een praktijkondersteuner GGZ. Vraag je af welke activiteiten steeds weer voor stress zorgen of energie kosten en probeer deze te verminderen of zoek naar manieren om er beter mee om te gaan. Durf hulp te vragen en 'nee' te zeggen en let op dat je niet teveel van jezelf verwacht. Probeer ook goed te kijken welke concrete oorzaken je zelf kunt vinden voor je stress. Zijn deze problemen op te lossen? Kun je dat zelf of heb je daarbij hulp nodig? Voor relatieproblemen of financiële problemen kun je bijvoorbeeld te rade gaan bij een professional op dit gebied, zoals een mediator of een financieel adviseur.

Problemen op je werk kun je misschien bespreken met een leidinggevende of de bedrijfsarts. Bij gezondheidsproblemen van jezelf of iemand in je omgeving kun je eventueel ook extra hulp vragen, afgezien van medische hulp, zodat je meer tijd overhoudt om te ontspannen.

Prognose

Stress is een veelvoorkomend probleem in onze maatschappij. Gelukkig zijn er allerlei manieren om er beter mee te leren omgaan en kun je hierbij ook hulp krijgen. Let goed op wat bij jou voor spanning zorgt en tref maatregelen als je gedurende lange tijd veel stress ervaart. Zo voorkom je een burn-out, waardoor je mogelijk een tijd lang nauwelijks nog kunt functioneren. Stressklachten kunnen echter altijd weer terugkeren, dus het heeft zin om ze goed te leren herkennen en op tijd te zorgen dat je meer ruimte krijgt voor ontspanning.