Wat voedingsetiketten beweren

Medische beweringen zeggen ziekte te voorkomen of te genezen. Deze claims zijn verboden, maar stiekem worden ze wel gebruikt. Zo is de claim 'Verbetert de darmwerking' een medische claim. En mag van de EU dus niet worden gebruikt. Maar de scheidslijn met gezondheidsclaims, die wel mogen, is flinterdun. De bewering 'Gunstige invloed op de darmwerking' mag weer wel, want dat is een gezondheidsclaim.

Gezondheidsclaims en ziekterisicoclaims
In Nederland houdt de keuringsraad KOAG/KAG een uitgebreid overzicht van claims bij. Daarnaast geeft deze raad of  bedrijven deze mogen gebruiken.

'Voor een goede spijsvertering' en 'Gunstige invloed op hart- en bloedvaten' zijn voorbeelden van gezondheidsclaims. Ze benadrukken het positieve effect van een voedingsmiddel op de gezondheid. Voor fabrikanten die zo'n bewering willen doen, gelden de volgende regels:

• De claim moet wetenschappelijk onderbouwd zijn.
• Op de verpakking moet staan hoeveel van het product nodig is om het beloofde effect te bereiken en dat het belangrijk is om gevarieerd en evenwichtig te eten.
• De claim mag nooit de indruk wekken dat het niet eten of drinken van een product de gezondheid kan schaden.
• De claim mag geen persoonlijke aanbevelingen van artsen bevatten.

Voor fabrikanten die beweren dat hun product het risico op een ziekte verkleint (de ziekterisicoclaims), geldt nog een extra regel. Ze moeten vermelden dat ziektes allerlei oorzaken kunnen hebben, en dat één product niet alle risico's weg kan nemen.

Welke claims mogen wel?
De meeste beweringen die je als consument tegenkomt, zijn voedingsclaims. 'Rijk aan vezels', 'Minder suiker' en 'Bron van eiwitten' zijn beloftes die veel supermarktproducten sieren. Om het gebruik van dit soort beweringen in goede banen te leiden, heeft de EU een lijst opgesteld met toegestane claims en voorwaarden waaraan producten moeten voldoen. Hieronder een aantal voorbeelden van de lijst.

• Caloriearm
  Mag alleen op producten staan die minder dan 40 kcal per 100 gram (of 20 kcal per 100 ml) bevatten.
• Minder calorieën
  Mag alleen op producten staan waarvan de energetische waarde met tenminste 30 procent is verminderd.
• Geen calorieën
  Mag alleen op producten staan die maximaal 4 kcal per 100 ml bevatten.
• Vetarm
  Mag alleen op producten staan die maximaal 3 gram vet per 100 gram (of 1,5 gram per 100 ml, 1,8 gram per 100 ml melk) bevatten.
• Vetvrij
  Mag alleen op producten staan die maximaal 0,5 gram vet per 100 gram (of  1,5 gram per 100 ml) bevatten. Claims als '98 procent vetvrij' mogen niet.
• Arm aan verzadigde vetten
  Mag alleen op producten staan die maximaal 1,5 gram verzadigd vet en transvetzuren per 100 gram (of 0,75 gram per 100 ml) bevatten.
• Vrij van verzadigde vetten
  Mag alleen op producten staan die maximaal 0,1 gram verzadigd vet en transvetzuren per 100 gram of 100 ml bevatten.
• Suikerarm
  Mag alleen op producten staan die maximaal 5 gram suiker per 100 gram (of 2,5 gram per 100 ml) bevatten.
• Suikervrij
  Mag alleen op producten staan die maximaal 0,5 gram suiker per 100 gram of 100 ml bevatten.
• Zonder toegevoegde suikers
  Mag alleen op producten staan waaraan geen zoetmakende levensmiddelen zijn toegevoegd. Op producten die van nature suikers bevatten, moet staan: 'Dit product bevat van nature aanwezige suikers'.
• Natriumarm / zoutarm
  Mag alleen op producten staan die maximaal 0,12 gram natrium of zout per 100 gram of 100 ml bevatten.
• Zeer laag natriumgehalte / zoutgehalte
  Mag alleen op producten staan die maximaal 0,04 natrium of zout per 100 gram of ml bevatten.
• Natriumvrij / zoutloos
  Mag alleen op producten staan die maximaal 0,005 gram zout per 100 gram bevatten.
• Bron van vezels
  Mag alleen op producten staan die tenminste 3 gram vezels per 100 gram (1,5 gram per 100 kcal) bevatten.
• Vezelrijk
  Mag alleen op producten staan die tenminste 6 gram vezels per 100 gram (3 gram per 100 kcal) bevatten.
• Bron van eiwitten
  Mag alleen op producten staan waarvan de energie tenminste voor 12 procent door eiwitten wordt geleverd.
• Eiwitrijk
  Mag alleen op producten staan als de energie tenminste voor 20 procent door eiwitten wordt geleverd.
• Verhoogd gehalte aan…
  Mag alleen op producten staan die tenminste 30 procent meer van een bestandsdeel bevatten dan vergelijkbare producten.
• Verlaagd gehalte aan…
  Mag alleen op producten staan die tenminste 30 procent minder van een bestandsdeel bevatten dan vergelijkbare producten.
• Light (lite)
  Mag alleen op producten staan die tenminste 30 procent minder van een bestandsdeel bevatten dan vergelijkbare producten. De fabrikant moet vermelden op welk bestandsdeel de term 'light' van toepassing is.
• Vitamines en mineralen
  Voor beweringen over vitamines en mineralen gelden aparte regels. De belangrijkste zijn dat fabrikanten vitamines en mineralen niet in gevaarlijk grote hoeveelheden mogen toevoegen, en dat aan vis en groentes geen vitamines toegevoegd mogen worden.

De complete lijst is terug te vinden in de bijlage van verordening EG 1924/2006.

Voor alle claims geldt:

• Dat ze niet dubbelzinnig, onjuist of misleidend mogen zijn.
• Dat ze overdreven consumptie niet mogen stimuleren of goedkeuren.
• Dat ze niet mogen suggereren dat bij een gezond en evenwichtig dieet toch tekorten ontstaan.

Tot slot zijn er nog een paar verboden. Zo mogen gezondheid- en voedingsclaims niet op producten staan die meer dan 1,5 procent alcohol bevatten. En op dieetproducten mag geen claim staan die iets zegt over de snelheid waarmee de consument gewicht kan verliezen.