Fertiliteitsarts over de Nationale Vruchtbaarheidstest 2025: 'Neem je kinderwens mee in je plannen'

1. Waarom is het zo belangrijk dat de Nationale Vruchtbaarheidstest er is?

“In Nederland werken we met richtlijnen waarin we patiënten behandelen. Maar we merken in de spreekkamer toch dat mensen onvoldoende kennis hebben van vruchtbaarheid. Daar willen we op een proactieve manier iets aan veranderen. Door de kennis van de Nederlandse bevolking te testen over vruchtbaarheid, komen we erachter wat mensen wel én niet weten. En welke hardnekkige fabels we kunnen ontkrachten. De Nationale Vruchtbaarheidstest heeft dus twee doelen: de kennis van de bevolking over vruchtbaarheid in kaart brengen en meer bewustwording creëren.”

2. De invloed van leeftijd op de vruchtbaarheid wordt nog steeds onderschat. Wat is de werkelijke impact van de leeftijd op de kans om nog zwanger te worden?

“Leeftijd speelt een grote rol bij de veroudering van de eicellen. Als klein meisje heb je al je eicellen bij je, die allemaal op zijn tijd uitrijpen. Die eicellen maken ook mee wat jij zelf allemaal meemaakt, zoals ziektes of leefstijlkeuzes, zoals roken of drugsgebruik. Ze verouderen gewoon – daar kun je niks aan doen. Ook al leef je nog zo gezond en heb je nog keurig een cyclus. Dat verouderingsproces begint rond je twintigste met 25 procent en na je veertigste zit je op vijf procent. Het neemt geleidelijk af, maar wel gestaag. Daar kan niemand iets aan veranderen.”

Het verouderingsproces van de eicellen begint rond je twintigste met 25 procent en na je veertigste zit je op vijf procent

3. Veel mensen denken dat stress een grote invloed heeft op vruchtbaarheid. Hoe groot is die invloed daadwerkelijk in vergelijking met andere factoren zoals leeftijd en leefstijl?

“De invloed van stress op de zwangerschapskans wordt enorm overschat. Leeftijd en leefstijl zijn de twee grootste en belangrijkste factoren. Bij acute stress, bijvoorbeeld een doodsbedreiging, zien we dat er even iets vertraging is in de eicelgroei. Dus het kan een zwangerschap iets uitstellen. Maar deze mate van stress is maar heel even. Ook kun je enorme stress ervaren wanneer een ouder bijvoorbeeld plotseling overlijdt. Na die tijd blijft het verdriet bestaan, maar het stressmoment is weg. De eicelgroei gaat dan weer verder.

De invloed van stress op de zwangerschapskans wordt enorm overschat

Wat je ook vaak hoort, is dat mensen in de omgeving vinden dat je er te veel mee bezig bent en dingen zeggen als ‘je moet even op vakantie gaan, dan lukt het wel’. Natuurlijk kan dat gebeuren, maar het is niet een regel dát het gebeurt. Maar het geeft wel het idee dat je eigenlijk maar elke dag op vakantie moet gaan om zwanger te kunnen worden. Dat is een heel hardnekkig idee, waardoor je alleen maar aan jezelf gaat twijfelen, of je er inderdaad te veel aan denkt en het meer moet loslaten. Maar van mij mag je er gewoon elke dag aan denken.”

4. Waarom is het belangrijk om foliumzuur te slikken en wat is het juiste moment?

“Foliumzuur helpt je niet om zwanger te worden, dus het maakt je kansen niet groter. Het zorgt ervoor dat de rug van het embryo - in de embryonale staat – mooi sluit. Heb je daar voldoende bouwstenen voor, zoals onder andere foliumzuur, dan wordt de kans op bijvoorbeeld een open rug of open gehemelte kleiner.

Het advies is om vier weken voordat je zwanger bent te starten met foliumzuur. Als je al twee jaar een onvervulde kinderwens hebt, dan slik je dus al twee jaar lang foliumzuur. Dat kan geen kwaad. Sinds een publiekscampagne in de jaren 90 of 2000, is kennis hiervan verwaterd. Dat halen we vaak ook uit zo’n test: dat we daar proactief weer iets aan moeten doen.”

5. Hoe beïnvloeden gewicht en fysieke activiteit de vruchtbaarheid bij mannen en vrouwen?

“Vaak is overgewicht een gevolg van ongezonde voeding in combinatie met te weinig beweging. Dat is een leefstijlfactor, en is voor niemand gezond Ook al heb je een normaal gewicht, maar je eet ongezond en je beweegt niet, dan is dat vergelijkbaar met iemand met overgewicht. Het ligt dus aan de leefstijl die je hebt. Eet je gezonde voeding en beweeg je voldoende? Dan ben je fitter dan wanneer je dat niet doet.

Door ernstig overgewicht kan je cyclus uitblijven, waardoor je geen eisprong hebt

Bij ernstig overgewicht kan het zijn dat de cyclus niet meer normaliseert. Dat komt doordat de hormonen die nodig zijn voor de groei van de eicel, een voorkeur hebben voor vetweefsel. Dus als er heel veel vetweefsel is, dan concentreren die zich meer op dat vetweefsel dan op de eicellen. Hierdoor kan de cyclus uitblijven. En als je geen eisprong hebt, dan kun je niet zwanger worden. Vandaar dat overgewicht een multidisciplinaire factor is.”

6. Welke veranderingen in leefstijl hebben de grootste positieve impact op de vruchtbaarheid?

“Gezonde, gevarieerde voeding en voldoende beweging - minimaal een half uur per dag iets hartslagverhogends - volgens de beweegrichtlijnen van de Nationale Gezondheidsraad. Dat advies geldt voor alle volwassenen, maar zeker ook als je zwanger wilt worden. Daar valt nog wel wat winst te behalen voor een hoop mensen.”

7. Beïnvloeden wisseldiensten je vruchtbaarheid?

We weten dat het dag-nacht-ritme – want daar gaat het dan meer over - een weerslag op bepaalde hormonen heeft. Hierdoor kan het een hormonale verandering geven. Het kan dan wat langer duren voordat je zwanger wordt. Of het draaien van onregelmatige diensten echt een zwangerschap tegenhoudt, dat kan ik niet zeggen, want die onderzoeken zijn er niet.”

8. Wat zijn de risico's van het uitstellen van de kinderwens op latere leeftijd?

“Door de veroudering van de eicellen is het genetisch patroon dat in een eicel zit, veranderd. Hierdoor kan het zijn dat je minder snel een goed embryo krijgt, wat dus je kansen kleiner maakt. Daarnaast is de kans op bijvoorbeeld een kindje met het downsyndroom iets groter. En soms loop je ook meer risico op complicaties tijdens de zwangerschap, doordat je iets ouder bent en misschien in combinatie met een leefstijl- of familiaire factor, zoals hoge bloeddruk. Dan moet een zwangerschap extra in de gaten gehouden worden. Dat zou je waarschijnlijk niet hebben als je jonger bent, of je hebt er minder last van in de zwangerschap. Dus als je ouder wordt, kun je ook een bijkomende ziekte ontwikkelen.”

9. Sommige mensen denken dat medische technologieën, zoals IVF, altijd een oplossing bieden. In hoeverre is dit een misvatting?

“Veel vrouwen hebben inderdaad een groot vertrouwen in IVF. Dat is ook wat ik herken uit de spreekkamer. Ik heb een tijdlang bij ons in de spreekkamer gevraagd aan vrouwen van 40 jaar en ouder, hoe groot zij denken dat hun kans op een natuurlijke zwangerschap nog is en hoe groot ze denken dat deze met IVF is. En die waren echt schrikbarend hoog. Die dachten dat ze nog zo'n 60 á 70 procent kans hadden. Terwijl dat soms kleiner dan vijf procent is, dus dat ligt gigantisch uit elkaar. Er heerst nog altijd het idee dat het met IVF altijd lukt. Nee, je maakt de kansen iets groter, maar als de genetische structuur van de eicel niet goed is, dan bereik je met IVF ook niks.

Er is te veel vertrouwen in IVF, waardoor sommige mensen hun kinderwens uitstellen

Bij IVF gaan de eicellen naar het laboratorium, worden daar bevrucht door het sperma en vervolgens als embryo weer teruggeplaatst. En dan is het idee: je hebt dan al een embryo, wat kan er dan nog misgaan? Nou, heel veel, want het terugplaatsen van een embryo is nog geen zwangerschap. Ook hier is de kwaliteit heel belangrijk. We kunnen zeker iets, maar het enorme vertrouwen dat er is, waardoor mensen het ook uitstellen ‘want we kunnen altijd nog IVF doen’, is niet helemaal terecht. Dan komen we ook weer terug bij het begin: we moeten mensen hierop attenderen.”

10. Heeft u nog een tip voor mensen met een kinderwens?

“Neem je kinderwens mee in je plannen. We merken nu dat er eerst een opleiding afgerond moet worden, dan moet er een huis gevonden worden, vervolgens moet er carrière gemaakt worden en dan willen mensen nog op wereldreis. Uiteindelijk gaan we ook nog eens aan die kinderwens beginnen. Neem het ergens in de route mee. Het mag allemaal, maar schuif het niet steeds vooruit. Al is het maar één keer weer een beetje besproken - dan hopen we dat we er weer een paar mensen mee geholpen hebben. En dat die niet bij ons in de spreekkamer terechtkomen.”

Heb je een zwangerschapswens? Doe hier mee aan de Nationale Vruchtbaarheidstest 2025.

De Nationale Vruchtbaarheidstest is een initiatief van Ferring. Dit keer in samenwerking met dr. Charine van Tilborg - senior fertiliteitsarts V&G (UMCU), dr. Astrid Cantineau – gynaecoloog voortplantingsgeneeskunde (UMCG) en drs. Grada van den Dool – fertiliteitsarts bij kinderwenscentrum (Nij Linge). Deze vragenlijst wordt ook ondersteund door Freya, vereniging voor mensen met vruchtbaarheidsproblemen en Stichting Vruchtbaarheid.