Wanneer wordt poetsen een obsessie?
Poetsen, poetsen en nog eens poetsen. Het houdt je de hele dag bezig. Als schoonmaken dwangmatig wordt, kan het zijn dat je smetvrees hebt.
Ongeveer één procent van de Nederlanders krijgt tijdens zijn of haar leven te maken met een obsessieve-compulsieve stoornis, oftewel een dwangstoornis.
Vaste rituelen
Smetvrees is de meest voorkomende dwangstoornis, vooral onder vrouwen. Als je smetvrees hebt, ben je geobsedeerd door schoonmaken. Je dwingt jezelf om schoon te maken, uit angst voor besmetting met bacteriën en virussen. Ook vind je het een vies idee om bijvoorbeeld iemand een hand te geven of een deurkruk aan te raken.
Smetvrees beheerst je hele leven. Vaak heb je allerlei reinigingsrituelen die heel precies moeten worden uitgevoerd. Poetsen is een uitlaatklep om je angsten de baas te blijven. Mensen met smetvrees weten vaak wel dat hun angst onterecht is. Toch kunnen ze de drang om schoon te maken maar niet opzij zetten. Ze voelen zich pas prettig en veilig als alle rituelen goed zijn uitgevoerd.
Schoonmaken is vaak niet genoeg: je bent continu bezig met het voorkomen dat schadelijke stoffen je huis binnen dringen. Er bestaat ook een vorm van smetvrees waarbij je jezelf altijd vies voelt. Het idee van viezigheid of besmetting kan zo beklemmend werken, dat er heftige paniekaanvallen ontstaan.
Waarom sommige mensen smetvrees krijgen is niet duidelijk. Wel is er een erfelijke factor. Als iemand in je familie een dwangstoornis heeft, loop je meer risico om er ook één te ontwikkelen.
Verborgen signalen
Vaak weten mensen hun obsessie goed verborgen te houden. Er zijn een aantal dwangmatige handelingen waaraan je smetvrees kunt herkennen. Iemand met smetvrees:
- Wast extreem vaak zijn of haar handen.
- Neemt meerdere keren per dag een douche.
- Houdt een vaste volgorde aan bij het schoonmaken.
- Begint weer opnieuw als het schoonmaakritueel is verstoord.
- Poetst relatief onbelangrijke zaken, zoals het dopje van de tube tandpasta.
- Schrobt zichzelf schoon, totdat de huid helemaal kapot is.
- Heeft vaak een controledwang.
- Is overgevoelig.
- Sluit zich steeds meer af van de buitenwereld.
De meeste bacteriën zijn onschadelijk of zelfs goed voor je gezondheid. We zijn door het alledaagse contact immuun geworden. Bacteriën in onze directe omgeving vormen dus vrijwel nooit een gevaar. Maar als je aan smetvrees lijdt, doet die kennis er niet toe. Alle bacteriën en virussen lijken een bedreiging te vormen.
Smetvrees is voor de omgeving moeilijk te begrijpen. Familie en vrienden vinden het 'overdreven' of spreken van 'verbeelding'. De kloof tussen het gezonde verstand en de dwangmatige obsessie wordt steeds groter. Zo kan iemand met smetvrees gemakkelijk in een isolement terechtkomen. Hij of zij durft niet meer naar buiten uit angst voor besmetting. Vrienden en kennissen komen niet meer op visite.
Weg met smetvrees
De behandeling van smetvrees bestaat meestal uit een combinatie van psychotherapie en medicijnen. Vaak worden anti-depressiva voorgeschreven, die ook dwangverschijnselen tegengaan.
Met cognitieve gedragtherapie wordt gepraat over het gedrag en de gedachten er achter. Ook bestaat er zogenaamde 'exposure'-therapie. Hierbij word je onder begeleiding geconfronteerd met datgene waar je bang voor bent, bijvoorbeeld een deurkruk aanraken. Je leert dan dat er niets kan gebeuren en dat het niet nodig is om dwanghandelingen uit te voeren.
