Iets met speeksel en bacteriën
Zorg voor een gezonde mondweerstand. Dat hoor je steeds vaker. Je kunt je er misschien wel iets bij voorstellen, maar wat is je mondweerstand nu precies? GezondheidsNet vroeg het tandarts Casper Bots.
Mondweerstand is volgens Bots een modewoord, geen term die in de tandheelkunde gebruikt wordt. "Het is een verzonnen woord. Wel een leuk woord trouwens. Je krijgt er een bepaald gevoel bij."
Hoewel je dus volgens Bots officieel geen mondweerstand hebt, zijn er wel degelijk zaken die bij kunnen dragen aan een goede mondgezondheid. "Ik zie de mondgezondheid als een soort mengpaneel, met allemaal verschillend schuifjes die goed moeten staan. Ik denk dat dat wordt verstaan onder mondweerstand."
De verschillende onderdelen die een rol spelen bij een goede mondgezondheid zijn:
- Je mondhistorie; heb je veel gaatjes en vullingen gehad.
- De hoeveelheid plak in je mond.
- De bacteriesamenstelling in de mond.
- De buffercapaciteit van het speeksel; de mate waarin speeksel zuur kan neutraliseren.
- De hoeveelheid speeksel.
- Het aantal eetmomenten; geef je mond de tijd om tot rust te komen.
"De term mondweerstand suggereert dat je een goede of een slechte weerstand hebt. En dat plaatst de verantwoordelijkheid een beetje buiten je zelf", aldus Bots. "Niet alle factoren die leiden tot een slechte mondgezondheid kun je zelf beïnvloeden. Er bestaat geen wonderpil of spoelmiddel. Maar er zijn wel degelijk dingen die je kunt doen."
Eetmomenten
Iedere keer dat je iets eet, pleeg je een soort aanslag op je mond en die heeft vervolgens minstens drie kwartier nodig om te herstellen. Het speeksel kan zuur in je mond neutraliseren. Dit zuur - afkomstig uit voedingsmiddelen, maar ook bijvoorbeeld maagzuur - kan leiden tot tanderosie. Daarnaast voed je met koolhydraten en suikers de bacteriën in de mond met eventueel tandbederf tot gevolg.
Beperk daarom je eetmomenten tot zes à zeven per dag. Dit geldt ook voor drinken. Vruchtensappen, frisdranken en alcoholische mixdranken zijn allemaal schadelijk voor de mondgezondheid. Bots: "Kinderen zouden al op jonge leeftijd water moeten leren drinken; want water mag de hele dag door."
Mondverzorging
Vanzelfsprekend is mondverzorging cruciaal voor een goede mondgezondheid. Verwijder tandplak ten minste twee keer per dag door te stoken, ragen of flossen. "Reinig vooral ook tussen de tanden, het meeste tandbederf vinden we rond de grote kiezen", benadrukt Bots. Poetsen met een fluoridehoudende tandpasta is natuurlijk ook belangrijk. Doe dit ook minimaal twee keer per dag.
Speeksel
Voor een goede mondgezondheid of mondweerstand is speeksel onmisbaar. Normaal gesproken gaat er ongeveer 0,5-1 liter speeksel door je mond heen. Helaas kun je je speeksel zelf niet verbeteren. Alleen op de hoeveelheid speeksel in je mond heb je volgens Bots invloed. Door bijvoorbeeld kauwgom te kauwen of je smaak te stimuleren met een suikervrij snoepje. Ook zijn er medicijnen die de speekselklieren activeren.
Bots: "Ook als je niet in de gelegenheid bent om je tanden te poetsen, is het verstandig om een suikervrije kauwgom te kauwen. Door de aanmaak van speeksel wordt de natuurlijke reiniging van de mond gestimuleerd."
Bacteriën
Ieder mens heeft honderden eiwitten in het speeksel en ook honderden bacteriën in de mond: je zogenaamde mondflora. Vanaf je 16e levensjaar heb je een soort vaste combinatie bacteriën. Dat is niet bij iedereen hetzelfde: de een heeft meer schadelijke bacteriën in de mond dan de ander. Deze bacteriën vergroten de kans op bijvoorbeeld tandbederf of tandvleesontsteking.
"Er is zeker een mate van aanleg, maar dat wordt vaak gebruikt als excuus. Je hebt ook een eigen verantwoordelijkheid", aldus Bots. Daarbij kun je de bacteriën in de mond wel tijdelijk veranderen. Bijvoorbeeld met een mondspoelmiddel. Dit doodt de bacteriën in de mond en pas als je stopt met spoelen komt de mondflora weer terug op het oude peil.
Met een goede mondverzorging kun je het mondmilieu zo ongunstig mogelijk maken voor bepaalde typen schadelijke bacteriën. Dat betekent niet dat je ontstekingen en tandbederf dan altijd kunt voorkomen. Bots: "De mondgezondheid bestaat uit meerdere onderdelen. Het is niet alleen een kwestie van goed poetsen."
Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met dr. Casper P. Bots. Hij is tandarts-epidemioloog en initiatiefnemer van het Nederlands Speekselcentrum. Naast zijn werkzaamheden als tandarts is hij betrokken bij allerlei onderzoek en zijn er vele publicaties van zijn hand verschenen over monddroogte en mondgezondheid.
