Vergeet je nieren niet!

Bij circa zestigduizend Nederlanders werken de nieren niet goed of helemaal niet. Dit kan het gevolg zijn van een aangeboren afwijking, een ontsteking of beschadiging door bijvoorbeeld hoge bloeddruk (hypertensie), diabetes of hartfalen.

Afvalstoffen

Maar weinig mensen staan stil bij het feit dat gezonde nieren van levensbelang zijn. Nieren filteren uit ons bloed de afvalstoffen die ontstaan bij allerlei stofwisselingsprocessen in ons lichaam. Vervolgens zorgen ze ervoor dat deze afvalstoffen via de urine worden uitgescheiden. Gebeurt dit niet, dan wordt ons bloed 'vergiftigd' en dat is weer slecht voor hart- en bloedvaten.

"Maar nieren zijn veel meer dan zomaar een filter", zegt prof. dr. Gerjan Navis, hoogleraar en internist-nefroloog aan de faculteit Medische Wetenschappen van het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG). "Ze reguleren de vochthuishouding. Ze berekenen voortdurend hoeveel vocht het lichaam precies nodig heeft. En aan de hand daarvan produceren ze veel of weinig urine."

Hormoonfabriekje

Behalve het bloed zuiveren en de vochtbalans reguleren hebben de nieren nog een derde functie: ze produceren verschillende hormonen. Zo maken ze renine aan, een hormoon dat een rol speelt bij het regelen van de bloeddruk, en erytropoëtine, dat de aanmaak van rode bloedlichaampjes stimuleert. Ook zetten de nieren vitamine D om in een actieve vorm.

Navis: "Als de nieren niet goed werken, kun je een tekort krijgen aan deze actieve vitamine D, een stof waarvan steeds meer positieve effecten worden ontdekt.' Vastgesteld is dat vitamine D helpt botten en spieren sterk te houden. En er zijn aanwijzingen dat de vitamine een beschermende werking heeft bij tal van ziektes, zoals bepaalde vormen van kanker.

De nieren maken ook een hormoon aan dat pas onlangs is ontdekt. Navis: "Dat is het hormoon klotho, dat het verouderingsproces afremt door ervoor te zorgen dat weefsels en bloedvaten minder snel verkalken."

Vijand van de nieren

Ons lichaam heeft zout nodig. Onder meer voor de vochtregulatie, het transport van voedingsstoffen en het prikkelen van de zenuwen. Maar ongemerkt krijg je er toch vaak te veel van binnen. Als je te veel zout gebruikt, gaat het lichaam vocht vasthouden, waardoor de hoeveelheid bloed toeneemt en de bloeddruk stijgt. Ook de druk in de fijne bloedvaatjes van de nieren loopt op, waardoor ze beschadigen. In elke nier zit een half tot een miljoen zeeflichaampjes: een kluwen van fijne bloedvaten. Daar wordt het bloed gefilterd voor zuivering. Als de bloedvaatjes schade oplopen, stoppen de zeeflichaampjes geleidelijk aan met zuiveren. Gevolg: de nierfunctie gaat onherstelbaar achteruit.

Controleer de nieren

Hoge bloeddruk kan een gevolg zijn van nierschade en een verminderde nierfunctie, maar het kan dus ook een oorzaak zijn. Bij hoge bloeddruk beschadigen niet alleen de zeeflichaampjes in de nieren, de nieren gaan ook nog eens eiwitten lekken die vervolgens in de urine terecht komen. Navis: "Dit veroorzaakt een plakkerig effect in de nierbuisjes, die daardoor geïrriteerd raken waardoor er littekenweefsel en nierschade ontstaat. Daarom is het bij de behandeling van hoge bloeddruk van groot belang om de nieren gezond te houden. Door zoutarm te eten, daalt de bloeddruk en neemt het risico op hart- en vaatziekten én op nierschade af."

Ook diabetespatiënten hebben een verhoogd risico op nierschade: door het hoge suikergehalte in het bloed beschadigen de bloedvaatjes in de nieren. Daardoor ontstaat  hoge bloeddruk, waardoor nog meer nierschade ontstaat (diabetische nefropathie). Heb je een hoge bloeddruk en/of diabetes, dan is het belangrijk om de nieren regelmatig te laten controleren. Want als je er tijdig bij bent, is nierschade vaak te beperken.

Gevolgen

Sommige nierziekten, zoals bijvoorbeeld nierstenen, genezen zonder dat de werking van de nieren blijvend wordt aangetast. Als de nieren echter continu onvoldoende werken dan spreekt men van chronische nierinsufficiëntie. De nieren zijn dan onvoldoende in staat de afvalstoffen uit het lichaam te verwijderen. Als de nierfunctie zoveel afneemt dat er minder dan tien tot vijftien procent overblijft, dan hopen afvalstoffen zich op en raakt het lichaam gaandeweg vergiftigd. Het bloed moet dan kunstmatig worden gezuiverd door middel van dialyse of de patiënt komt op de wachtlijst voor een donornier.

Sluipmoordenaar

Navis: "Chronisch nierfalen is een echte sluipmoordenaar.  Dat de nieren hun zuiverende functie niet meer goed vervullen, merk je meestal pas als ze nog maar voor 20 of 30 procent werken. In dit stadium ontstaan er klachten als moeheid, jeuk, misselijkheid, gebrek aan eetlust. Het vervelende is dat dit soort klachten niet altijd direct worden onderkend omdat ze ook bij andere aandoeningen kunnen horen. Laat daarom het stellen van een diagnose altijd over aan de arts. Dat kan met behulp van een simpele bloedtest en/of urinetest. Daarmee kan worden aangetoond dat de nieren niet naar behoren werken. Om te achterhalen hoe dit komt, wordt er meestal een echo of CT-scan gemaakt, en soms is een nierbiopsie nodig."