11 veelgestelde vragen over een trage schildklier

De schildklier vind je aan de voorkant van je nek, direct boven het kuiltje in je hals. Dit orgaan dat ongeveer 10 tot 20 gram weegt, maakt vanuit onder andere jodium uit je voeding het hormoon thyroxine (T4) aan en geeft het af aan het bloed. Thyroxine is belangrijk bij de ontwikkeling van het zenuwstelsel, het metabolisme van vetten en je hartfrequentie.

Een traag werkende schildklier

Als de schildklier te weinig hormoon aanmaakt, heet dat hypothyreoïdie, ook wel langzame, vertraagde, trage of langzaam werkende schildklier genoemd. Dit kan tijdelijk zijn, maar meestal is het blijvend. Een arsenaal aan klachten kan het gevolg zijn; denk aan spierkrampen, reumatoïde pijnen, gewichtstoename, haaruitval en een slecht geheugen en op langere termijn hartklachten en bijvoorbeeld glaucoom. De standaard behandeling van een traag werkende schildklier is het slikken van schildklierhormoon (tabletten). In Nederland zijn er ruim 400.000 mensen die een geneesmiddel slikken om hun schildklierhormoon weer op niveau te brengen.

Over een langzaam werkende schildklier doen veel vragen de ronde. Zowel over het herkennen ervan als vragen van mensen die al weten dat ze het hebben. Hieronder beantwoorden we de meestgestelde vragen.

Symptomen van een trage schildklier

Omdat iedere lichaamscel door de schildklier wordt beïnvloed, lopen de symptomen van een trage schildklier erg uiteen. De meest kenmerkende symptomen zijn:

•  Moeheid (met name ‘s ochtends, want in loop van de dag verbeteren de klachten)
•  Koude handen, voeten, puntje van je neus
•  Droge huid
•  Gewichtstoename
•  Spierkrampen, reumatoïde pijnen, stijfheid
•  Depressieve stemmingen
•  Obstipatie
•  Menstruatiestoornissen, ruim bloedverlies bij menstruatie
•  Brokkelige nagels
•  Haaruitval, langzaam groeiend haar
•  Trage hartslag
•  Slecht geheugen, verminderde concentratie
•  Traagheid
•  Hoofdpijn

De werking van je schildklier wordt gemeten door een bloedtest. De huisarts of een specialist in endocrinologie (hormoonhuishouding) behandelt mensen met een te trage schildklier.

1. Wat is de oorzaak van een trage schildklier?

In negentig procent van de gevallen is de ziekte van Hashimoto de oorzaak van een traag werkende schildklier. Bij deze auto-immuunziekte is er sprake van een chronische ontsteking van de schildklier. De ontsteking ontstaat doordat het lichaam antistoffen tegen de schildklier heeft aangemaakt. Als reactie daarop maakt de schildklier te weinig schildklierhormoon aan. Uiteindelijk kan de schildklier daar zelfs helemaal mee stoppen. Ook een keelontsteking kan een vertraagde werking veroorzaken. Meestal werkt de schildklier hierdoor tijdelijk eerst te snel en daarna tijdelijk te traag.

Soms is de schildklier (gedeeltelijk) verwijderd tijdens een operatie, vanwege een andere schildklieraandoening. Deze kan dan geen schildklierhormonen meer produceren. Bij een struma of een te snel werkende schildklier krijgen sommige patiënten een behandeling met radioactief jodium. Als gevolg daarvan ontstaat vaak een traag werkende schildklier. Andere zaken die het in de hand kunnen werken zijn stress, te weinig beweging, leverproblemen en crashdiëten.

2. Ik ben plotseling aangekomen. Kan het mijn schildklier zijn?

Gewichtstoename, zelfs als je behoorlijk gezond eet en voldoende sport, kan komen door een te laag niveau van schildklierhormonen, dus hypothyreoïdie. Aan de andere kant, als de klier meer hormonen produceert dan het lichaam nodig heeft, kan het zijn dat je plotseling gewicht verliest. Als je gewicht onverklaarbaar (veel) schommelt, dan doe je er sowieso goed aan een dokter te bezoeken.

3. Hoe bevorder je de aanmaak van schildklierhormonen?

Voor gezonde mensen is het vooral belangrijk om de jodiuminname in de gaten te houden, want ongeveer één derde van de wereldbevolking heeft een jodiumtekort en dat is de belangrijkste oorzaak van een trage schildklier.  Voor volwassen is de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid 150 microgram. In onze voeding zit van nature niet veel jodium.  Het mag worden toegevoegd aan brood, broodvervangers en ontbijtgranen, vleesproducten en keukenzout en keukenzoutproducten.
Heb je al een traag werkende schildklier, dan worden je hormonen in balans gebracht met medicijnen waar het schildklierhormoon levothyroxine (LT4) in zit. Voor welk medicijn gekozen wordt is afhankelijk van de behandelrichtlijnen en je persoonlijke situatie. Na verloop van tijd controleert je specialist met een bloedtest of het medicijn je schildklierhormoon tot een normaal niveau heeft gebracht.
Het afstemmen van de behandeling is dus maatwerk, waarbij zowel jij als de specialist een belangrijke rol spelen. Het duurt vaak even om de juiste geneesmiddeldosering en behandeling te vinden. Een klein deel van de mensen die met medicijnen worden behandeld blijft bovendien restklachten houden. Is dat bij jou het geval, dan is het goed met de behandelend arts in gesprek te gaan. Zo kan er in onderling overleg gekeken worden of er nog een andere oplossing is. Blijf je problemen houden, dan is de verpleegkundig specialist in het ziekenhuis een goed aanspreekpunt om te kijken wat de verdere mogelijkheden zijn.

4. Door mijn trage schildklier heb ik eigenlijk te weinig energie op mijn werk. Hoe pak ik dat aan?

Mensen met een schildklieraandoening hebben vaak last van vermoeidheid. Soms zelfs zoveel dat het een impact heeft op werk en sport. Het is vooral belangrijk dat je je grenzen leert kennen. Zorg voor een omgeving waarin je intensieve momenten kunt afwisselen met rust. Heb je veel te doen, probeer dan goed te doseren. Voorkom piekbelasting. Beschrijf wat en waar je iets doet. Vervolgens bekijk je welke onderdelen veel en welke weinig energie kosten. Zo kun je een dag- of weekschema maken, waarmee je beter kunt kiezen wat je wel en niet kunt doen. Blijf in beweging, bespreek je klachten ook met je specialist en zoek eventueel een lifestyle coach.

5. Ik heb regelmatig angstaanvallen. Mijn vriendin zegt dat ik mijn schildklier moet laten checken. Is dat nodig?

Als je depressief of angstig bent of paniekaanvallen hebt die niet overgaan van medicijnen of therapie, kan er inderdaad sprake zijn van een  (onontdekte) schildklieraandoening. Een verminderde schildklierhormoonproductie heeft een negatieve invloed op aanmaak van het gelukshormoon serotonine. Een schommelende hormoonbalans zorgt voor stemmingswisselingen en soms zelfs depressieve klachten of paniekaanvallen. Het is dus belangrijk een arts te bezoeken en je indien nodig door te laten verwijzen.
Bij mensen met een gediagnosticeerde vertraagde schildklier komen psychosociale klachten ook vaak voor. De meest voorkomende zijn emotionele labiliteit, concentratieproblemen, nervositeit, angst, agressie en gebrek aan zelfvertrouwen. De impact hiervan op je leven is vaak groot. Het is daarom belangrijk er niet mee te blijven rondlopen, maar met je specialist naar een oplossing te zoeken. Mogelijk ben je niet goed ingesteld op je schildkliermedicijn of is aanvullende medicatie nodig. Soms zijn klachten blijvend. Je behandelend arts, maar ook lotgenoten, kunnen je adviseren hoe je hiermee om kunt gaan zodat je kunt leren zo prettig mogelijk te leven met deze klachten.

6. Mijn menstruatie is ineens heftiger, duurt langer en doet pijn. Heeft mijn vertraagde schildklier hier iets mee te maken?

Ja, Vrouwen met schildklierproblemen hebben vaak menstruatieproblemen. Schildklierproblemen kunnen zelfs de oorzaak zijn van een vervroegde of verlate puberteit en menstruatie. Een menstruatie die heftiger is, vaker komt, langer duurt en pijnlijker is, wordt meestal in verband gebracht met een langzaam werkende schildklier. Een kortere, lichtere, minder vaak voorkomende of zelfs afwezige menstruatie staat in verband met hyperthyreoïdie (overactieve schildklier). Schildklieraandoeningen worden zelfs in verband gebracht met vruchtbaarheidsproblematiek.

Een plotselinge verandering in je menstruatiecyclus kan dus een symptoom zijn van een onderliggend schildklierprobleem. Houd het in de gaten en zoek zo nodig contact met je arts.

7. Ik heb last van maag/darmklachten, kan dat aan mijn schildklier liggen?

Bij medicijnengebruik of de overstap naar een ander geneesmiddel kan de opname van het schildklierhormoon langzamer zijn doordat er andere vul- en hulpstoffen inzitten. Ook bij specifieke aandoeningen, medicijnen of supplementen zoals calcium- of ijzer, kan vertraagde opname optreden. Als je klachten houdt, onderzoek dan met je behandelend arts of dit komt door vertraagde opname in de maag/darm. Bespreek met specialist de verschillende oorzaken en oplossingen.

8. Ik drink altijd koffie bij mijn ontbijt. Heeft dat invloed op mijn schildkliermedicijnen?

Koffie kan de opname van levothyroxine in het maag-darmkanaal verminderen. Als je je medicijnen ‘s ochtends voor het ontbijt inneemt, daarna koffie drinkt en klachten hebt, kun je het beste met je specialist overleggen. Hij of zij zal mogelijk het tijdstip van inname aanpassen. Blijf je klachten houden, dan zijn verdere onderzoeken nodig. Het kan zijn dat een andere aandoening of medicijnen opname lastig maken of dat de dosering of toedieningsvorm moet worden aangepast.  Neem schildkliermedicijnen sowieso niet bij je ontbijt, maar op een nuchtere maag. Dit betekent dat je tabletten inneemt met alleen water, bij voorkeur minimaal dertig minuten voor het ontbijt. Onder 'voeding' worden ook dranken gerekend.

9. Kan ik mijn schildkliermedicijn tegelijk met voedingssupplementen of andere medicijnen innemen?

Gelijktijdig innemen van andere medicijnen, zoals maagzuurremmers, maar ook calcium- en ijzersupplementen, kan invloed hebben op de opname van je schildkliermedicijnen. Je kunt er dus beter voldoende tijd tussen laten zitten en de schildkliermedicijnen op een nuchtere maag nemen, tenminste 30 minuten vóór je ontbijt. Voedingssupplementen en andere medicijnen neem je dan later. Overleg sowieso met je specialist als je medicijnen of voedingssupplementen slikt naast je schildkliermedicijnen.

10. Ik heb een traag werkende schildklier en zit niet lekker in mijn vel, ondanks alles wat ik doe. Is er dan nog iets aan te doen?

Een schildklieraandoening is niet niks en heeft blijvend invloed op je leven. Na de diagnose gaan veel mensen een vergelijkbaar proces door: van ontkenning en boosheid naar acceptatie. Gebrek aan energie en stemmingswisselingen kunnen grote invloed hebben op je relaties met anderen. Zeker de eerste fase, waarin je behandeling nog niet stabiel is en de instelling op de medicijnen even kan duren, is zwaar. Je hebt dan de steun van je omgeving hard nodig en goede informatie. Soms kun je beter in je vel komen met een kleine aanpassing in je medicatie of leefstijl. Wat kan helpen is een goed gesprek met je behandelaar, informatie, advies en contact met lotgenoten. Dit geldt trouwens ook voor mensen in je omgeving. 

11. Is hypothyreoïdie (trage schildklier) erfelijk?

Aangeboren hypothyreoïdie (CHT) wordt soms veroorzaakt door een gen-afwijking, die erfelijk kan zijn (maar dit meestal niet is). De meest voorkomende oorzaak van hypothyreoïdie is echter een auto-immuunreactie tegen de schildklier. Vaak hebben binnen een familie meerdere mensen schildklier- en/of andere auto-immuunziekten. Deze ziektes zijn niet erfelijk, maar de aanleg voor deze ziekten wel. Aanleg wil zeggen dat je er niet ziek van hoeft te worden, ook al heb je de afwijkende genen. Welke genen verantwoordelijk zijn voor auto-immuun schildklierziekten is (nog) niet bekend.

Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met Mijnschildklierwijzer.nl. Deze site is door artsen ontwikkeld voor mensen met een schildklierprobleem en helpt je door middel van 10 vragen je persoonlijke situatie in kaart te brengen. Je wordt geholpen met praktische informatie en je kunt de antwoorden ook opslaan in een persoonlijke PDF en gebruiken ter voorbereiding van een gesprek met je behandelaar.