Verborgen gluten: waar moet je op letten?

Wie coeliakie heeft, moet een glutenvrij dieet volgen. Gluten is een eiwit dat van nature voorkomt in tarwe (waaronder spelt en khorasan-tarwe), rogge, gerst en gort. Gluten zit ook in producten die van deze granen zijn gemaakt zoals couscous, bulgur en tarwegriesmeel. Ook kant-en-klaar-producten (zoals aardappelpuree), chips, gepofte rijst, bewerkte boekweit en quinoa (grutten, vlokken & meel) kunnen gluten bevatten.

Lees ook: wat zijn gluten?

Maar gluten komen niet alleen voor in graanproducten zoals brood en pasta. Het zit ook in alledaagse producten. Denk bijvoorbeeld aan sauzen en smaakmakers zoals sojasaus, bouillonblokjes, juspoeder en marinades. Ook snoep, denk aan drop, en chocolade kunnen gluten bevatten, bijvoorbeeld door de toevoeging van bindmiddelen of moutextract.

Hoe zit het met vlees?

Onbewerkt vlees en vis mag eigenlijk altijd, maar bij verse worst, hamburgers en gekruide vis, wordt het alweer tricky. Hierin wordt tarwe of paneermeel gebruikt om te binden. Bewerkt vlees en vleeswaren, zoals worst, gehakt of gemarineerde kip, zijn eveneens producten waar je alert op moet zijn. En in kant-en-klare maaltijden en snacks – zoals pizza’s, kroketten of soepen uit pakjes – worden gluten vaak als bindmiddel of smaakdrager gebruikt.

Let op dranken

De meeste thee, koffie en frisdranken zijn glutenvrij. er zijn wel at oploskoffies, theesoorten en frisdranken waarin glutenbevattende ingrediënten zitten, dus check altijd het etiket. Puur vruchtensap en -nectar, alle wijnsoorten, gedestilleerde dranken, zoals (graan)jenever en whisky zijn glutenvrij. Bier bevat vrijwel altijd gerst of tarwe en is dus niet glutenvrij, tenzij dit expliciet op het etiket staat. Het aantal glutenvrije bieren groeit wel. Daarnaast kunnen sommige likeuren en mixdranken glutenhoudende ingrediënten bevatten. Zelfs in frisdrank of sportdrank duikt soms moutextract op.

Check je medicijnen

Wat veel mensen niet weten, is dat gluten ook in supplementen en medicijnen kunnen voorkomen. Soms wordt tarwezetmeel gebruikt als vulstof in tabletten of capsules. Bij medicijnen is dat vaak maar een kleine hoeveelheid - er mag nooit meer dan 20mg gluten per kilo in het medicijn zitten - maar voor iemand met coeliakie kan dit toch klachten veroorzaken. Tegenwoordig wordt tarwezetmeel niet vaak meer gebruikt en wordt er voor maiszetmeel gekozen. Medicijnfabrikanten zijn overigens verplicht om alle hulpstoffen in een medicijn op te geven bij het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG). Het CBG is in Nederland verantwoordelijk voor de kwaliteit van de medicijnen die op de markt zijn. In de Geneesmiddelen Informatiebank van het CBG kun je opzoeken of het medicijnen dat je gebruikt tarwezetmeel en dus gluten bevat.  Controleer als je twijfelt ook altijd de bijsluiter voor de exacte samenstelling van jouw medicijn. In tegenstelling tot orale medicatie, zijn medicijnen die per inhalatie (inademen) of infuus worden toegediend altijd glutenvrij. Datzelfde geldt voor standaard sondevoeding.

Heb je een glutenintolerantie? Geef dit dan altijd door aan je apotheek. De apotheek voegt deze informatie toe aan je medicijndossier. Stel dat je arts per ongeluk een medicijn met tarwezetmeel voorschrijft, dan krijgt de apotheker een melding dat het geneesmiddel gluten bevat en dus niet aan jou gegeven mag worden. Als er gluten in het voorgeschreven medicijn zitten, zoekt je apotheek naar een ander medicijn met dezelfde werkzame stof.

Lipstick en handzeep zijn niet altijd glutenvrij

Niet alleen in etenswaren, maar ook in cosmeticaproducten kunnen gluten zitten. Bij de productie van make-up, lippenbalsem, gezichtscrèmes, shampoos en handzeep worden namelijk wel eens minimale hoeveelheden glutenbevattende granen gebruikt. Ook rokerstandpasta en kleefpasta voor gebitsprotheses zijn vaak niet glutenvrij. Tandpasta is wel altijd glutenvrij. Net als bij voeding is ook op cosmeticaproducten de vermelding van de ingrediënten verplicht. Voor cosmetica wordt daarbij gebruik gemaakt van zogenaamde INCI-namen. Omdat het internationaal is, kan je ook in het buitenland checken wat er in je zonnebrandcrème en andere cosmetica zit. Om te weten welke ingrediënten afkomstig zijn van gluten, bekijk je de namenlijst op de website van de Nederlandse Cosmetica Vereniging.

Blijf het etiket checken

Gelukkig helpt de etikettenwetgeving in Europa om gluten sneller te herkennen. Allergenen moeten altijd vetgedrukt vermeld worden, waardoor ingrediënten zoals tarwe, gerst, rogge of spelt direct opvallen. Ook termen als mout en moutextract zijn signalen dat een product gluten kan bevatten. Let daarnaast op tarwezetmeel: dit kan glutenvrij zijn, maar dan moet dat er expliciet bij staan. Voor extra zekerheid kun je letten op het internationale keurmerk met de doorgestreepte aar, dat aangeeft dat een product gegarandeerd glutenvrij is. Check vooral het etiket en blijf dit regelmatig doen, ook bij producten die je vaker koopt.