Dit wil je weten over bacteriën in de vagina

Wat is dat vaginale microbioom dan precies en kun je het net als je darmmicrobioom beïnvloeden?

Overal op je lichaam bevinden zich bacteriën, schimmels en virussen. Samen worden die het microbioom genoemd. De bacteriën vormen de overhand, ongeveer 95 procent van je microbioom bestaat uit bacteriën. En het gaat dan niet om slechts een paar bacterietjes: er leven op (en in) je lichaam net zoveel bacteriën, schimmels en virussen als je lichaam lichaamscellen heeft. Ze zijn dus absoluut niet in de minderheid. Je leeft er nauw mee samen en ze spelen een belangrijke rol in je gezondheid. Zo helpen ze bij de vertering, beschermen ze tegen ziekteverwekkers en versterken ze je weerstand. Het bijzondere is ook dat iedereen zijn eigen specifieke microbioom heeft. Dat van jou is dus anders dan dat van je partner of je buurvrouw.

Het vaginale microbioom is anders

Ook binnen je lichaam varieert de samenstelling van het microbioom. Het microbioom in de mond is anders dan op je huid en anders dan in je darmen. En ook het microbioom in de vagina is weer heel anders. Je kunt het een beetje vergelijken met verschillen in de natuur. In een woestijn leven hele andere dieren dan in een regenwoud. Zo is het ook in het lichaam. Op de ene plek op je lichaam is de bacteriesamenstelling heel anders dan op een andere plek. Van het darmmicrobioom weten we dat het gezond is als er veel verschillende bacteriën inzitten. Maar een gezond vaginaal microbioom heeft juist heel weinig diversiteit. Het wordt - als het goed is - overheerst door bacteriën van het soort lactobacillus (melkzuurbacteriën). Op een symposium over Vrouwengezondheid legde microbioomdeskundige dr. Kirstin Neumann de voordelen van deze bacteriën uit. Doordat ze melkzuur produceren zorgen lactobacillen ervoor dat er in de vagina een redelijk zuur milieu heerst. De zuurgraad wordt uitgedrukt in de pH-waarde. Bij een neutraal milieu is de pH 7, hoe lager de pH hoe zuurder. De melkzuurbacteriën zorgen voor een pH tussen de 3,8 en 4,5, wat voor de vagina optimaal is.

Liefst melkzuurbacteriën

"Het is belangrijk om het vaginale microbioom zo melkzuurbacterierijk te houden", vertelde Neumann "Het dient om de structuur en functie van de vagina te behouden en ziekten te voorkomen." Als het microbioom in de vagina gaat afwijken, wordt de kans op infecties groter. Maar het lijkt het ook samen te hangen met de kans op zwanger worden als je een kinderwens hebt, of met de kans op vroeggeboorte. Verder speelt het vaginale microbioom een rol bij je vatbaarheid voor seksueel overdraagbare aandoeningen en het hangt samen met klachten gedurende overgang, zoals vaginale infecties en vaginale droogte.

Een kwestie van hormonen

Als we het over het vaginale microbioom hebben, moeten we toch ook even een uitstapje maken naar het darmmicrobioom. Binnen het darmmicrobioom bestaat er namelijk een verzameling van bacteriën die een rol spelen in de oestrogeen-huishouding. Deze bacteriën kunnen het vrouwelijke geslachtshormoon oestrogeen reguleren. Dit deel van het microbioom wordt wel het oestroboloom genoemd. Een evenwichtig oestroboloom kan helpen om hormonale schommeling (zoals tijdens zwangerschap of overgang) te beperken. En wat heeft dit nu met het vaginale microbioom te maken? Oestrogenen zorgen ervoor dat er in de vaginawand voldoende juiste voedingsstoffen voor de melkzuurbacteriën aanwezig zijn. Zonder die voedingsstoffen kunnen de melkzuurbacteriën geen melkzuur producen. Bij een daling van het oestrogeen heeft dit dus gevolgen voor de levensvatbarheid van de melkzuurbacteriën en raakt het vaginale microbioom uit balans. En dat heeft weer gevolgen voor de zuurgraad in de vagina.

Lees ook: wat is je oestroboloom?

Veranderingen tijdens het leven

Het vaginale microbioom is tijdens het leven van een vrouw niet stabiel. Pas in de pubertijd als de productie van de het geslachtshormoon oestrogeen op gang komt, stijgt het aandeel melkzuurbacteriën in de vagina. Na een bevalling daalt het gehalte aan melkzuurbacteriën. En omdat tijdens de overgang en de menopauze het oestrogeenniveau daalt, daalt dan ook het aantal melkzuurbacteriën en de productie van melkzuur. Een disbalans verhoogt de gevoeligheid voor infecties. Er is wel nog meer onderzoek nodig om precies te begrijpen hoe dit zit.

Wat is van invloed op je vaginale microbioom?

De lijst van wat invloed heeft op je vaginale microbioom is lang. Neumann noemde er een aantal naast de eerdergenoemde hormonale veranderingen in de puberteit, tijdens de menstruatie, zwangerschap en de overgang. "Verstoorders van de balans in het vaginale microbioom zijn antibiotica, seks, aanwezigheid van spiraaltjes, doucheschuim, sommige glijmiddelen en bepaalde lichaamshygiëneproducten. Maar ook synthetisch ondergoed kan invloed hebben op de samenstelling van het vaginale microbioom. Het is daarom aan te raden kleding te dragen van natuurlijke vezels, vooral tijdens het sporten. Ook is het goed om persoonlijke verzorgingsproducten met kleur- en geurstoffen te vermijden."

Kan voeding helpen?

Onderzoek naar de invloed van voeding staat nog in de kinderschoenen, maar er zijn wel al een paar aanwijzingen dat sommige voedingsgewoonten invloed hebben op de samenstelling van het vaginale microbioom. Zo blijkt dat een suikerrijke voeding vaak leidt tot minder melkzuurbacteriën in het vaginale microbioom. Anderzijds lijkt het eten van noten, zaden en veel groenten een positief effect te hebben op het de hoeveelheid melkzuurbacteriën. Of probiotica helpen is nog niet duidelijk. Wellicht zouden ze via het oestroboloom invloed kunnen hebben. Volgens Neumann zijn er in sommige landen ook al probiotica te koop die direct in de vagina gebruikt kunnen worden om het aantal melkzuurbacteriën daar te verhogen. Deze zijn echter nog niet overal goedgekeurd, maar zij verwacht er in de toekomst veel van.

Dit artikel is geschreven door Mary Stottelaar. Mary is diëtist. Ze volgt de wetenschap op de voet en schrijft al jaren over voeding en gezondheid. Haalbaarheid en smakelijkheid van adviezen staan bij haar voorop.