Wat zijn gluten?

Je hoort steeds vaker dat mensen geen gluten eten. Maar wat zijn gluten eigenlijk en waarom zou je ze vermijden?

Een betere vraag is sowieso 'Wat is gluten', want gluten is enkelvoud. Gluten is een eiwit dat in bepaalde granen voorkomen. Glutenbevattende granen zijn bijvoorbeeld tarwe en spelt. Gluten geeft elasticiteit en stevigheid aan deeg, waardoor brood zijn luchtige structuur krijgt en pasta stevig is.

Is gluten ongezond?

Voor de meeste mensen is gluten helemaal niet ongezond. Je maag en darmen verwerken gluten gewoon, net als andere eiwitten uit vlees en eieren.

Voor mensen met de auto-immuunziekte coeliakie (oftewel glutenintolerantie) is gluten wel gevaarlijk. Als zij gluten eten, ontstaat er een ontstekingsreactie in de dunne darm. Het slijmvlies van de dunne darm raakt beschadigd, waardoor ze voedingsstoffen minder goed opnemen en allerlei buikklachten krijgen. De enige remedie voor coeliakiepatiënten is geen gluten binnenkrijgen.

Waar zit gluten in?

Gluten zit in:

• tarwe
• spelt
• khorasan tarwe (kamut)
• rogge
• gerst (gort)

Gluten zit ook in alle producten die van de bovenstaande granen gemaakt zijn. Zo zitten ze in brood, muesli, havermout, koekjes, gebak, pizza, pasta, mie, bier, bulgur en couscous. Ook bindmiddelen, bloem en (paneer)meel zijn meestal gemaakt van granen met gluten en deze ingrediënten zitten vaak in kant-en-klare soepen en sauzen, worst, toetjes en snoep.

Haver, quinoa en boekweit zijn van nature glutenvrij, maar in de fabriek komen er vaak toch per ongeluk wat gluten in terecht.

Glutensensitiviteit en een FODMAP-arm dieet

Er zijn mensen die na het eten van gluten last krijgen van darmklachten en vermoeidheid. Dat wordt wel glutensensitiviteit of in het Engels non-celiac gluten sensitivity (NCGS) genoemd. Bij hen kan geen coeliakie vastgesteld worden, maar ze hebben wel baat bij een glutenvrij dieet.

Bij glutensensitiviteit - of een vermoeden daarvan - kan het  zinvol zijn om een FODMAP-arm dieet te proberen. Het kan namelijk dat mensen met een vermeende glutensensitiviteit niet reageren op gluten, maar op andere stoffen in glutenbevattende granen (andere eiwitten of koolhydraten) of het prikkelbare darm syndroom hebben. Het FODMAP dieet is niet glutenvrij maar laag in fructanen. Tijdens dit dieet laat je de granen tarwe, spelt, rogge, gerst en kamut weg. Niet vanwege de aanwezigheid van gluten, maar vanwege de aanwezigheid van fructanen (koolhydraten).  Je immuunsysteem reageert niet op de fructanen, maar je darmen kunnen wel reageren op deze koolhydraten.

Lees ook: 6 tips voor wie FODMAP-arm gaat eten

Wat zijn FODMAP's?

FODMAPs zijn verschillende koolhydraten die snel worden gefermenteerd door de darmbacteriën omdat jij ze niet verteert. Hierdoor ontstaan er gassen waardoor iemand een opgeblazen buik kan krijgen of winderig wordt. Ook trekken FODMAP's water naar de dunne darm waardoor iemand diarree kan krijgen of een extreem opgeblazen buik. Een groot deel van de mensen die zeggen glutensensitief te zijn, kunnen dus FODMAP sensitief zijn.  En een klein deel van de glutensensitieve mensen kunnen intolerant  zijn voor een ander component in de gluten-bevattende granen: de zogenaamde ATI-eiwitten. En mensen met coeliakie kunnen ook FODMAP sensitief zijn, als ze – ondanks hun glutenvrij dieet – nog steeds darmklachten ervaren zoals een opgeblazen buik en winderigheid. Wanneer je - eventueel onder begeleiding - een FODMAP-arm dieet probeert, merk je snel of je darmklachten erdoor verminderen.