Achterdocht bij dementie

“Jij hebt mijn portemonnee gestolen!”

Als jouw moeder, vader of andere naaste dementie heeft, kan ze dat zomaar tegen je zeggen. Dat terwijl jij juist ontzettend je best doet om goed voor haar te zorgen.

Spullen verstoppen

Hoe reageer jij? Boos of beledigd? Begrijpelijk; je wordt immers ten onrechte beschuldigd. Alleen helpt die reactie jullie niet. Integendeel zelfs: jouw moeder of vader zal er alleen maar achterdochtiger door worden. Zij of hij gaat je extra goed in de gaten houden, en wil steeds weten wat je doet. Misschien verstopt degene vanaf nu zelfs spullen voor jou. Als hij of zij die vervolgens niet terug kan vinden, krijg jij de schuld. Jij reageert nóg bozer, en zo begrijpen jullie elkaar steeds minder.

Hoe ontstaat achterdocht?

Om die cirkel te doorbreken, is het handig te weten waarom iemand met dementie achterdochtig wordt. Dat zit zo: dementerende mensen verliezen de grip op de wereld. Ze herkennen anderen niet meer. Daardoor weten ze niet wie ze nog kunnen vertrouwen. Ook vergeten ze waar ze hun spullen hebben neergelegd. Jouw naaste mist zijn portemonnee en dan ziet hij jou. Dat maakt het in zijn of haar hoofd logisch dat jij hem hebt gestolen. Het wantrouwen van dementeren is meestal gericht op de mensen die het dichtstbij staan. Dat komt simpelweg omdat die het vaakst in de buurt zijn op het moment dat de dementerende spullen mist.

Andere oorzaken

Achterdocht kan ook ontstaan of verergeren door een ander probleem. Misschien gaat het gehoor of gezichtsvermogen achteruit. Gesprekken kunnen ze dan slecht volgen en ze zien niet goed meer wat er gebeurt. Maar ook een verstopping, infectie, koorts of pijn kunnen iemand in een korte tijd veel argwanender maken. Vermoed je zo’n lichamelijke oorzaak? Schakel dan de huisarts in.

Verander je manier van denken

Boos worden is dus geen goede reactie op achterdocht. Maar hoe kun je er wél mee omgaan? Door je bewust te zijn van jouw manier van denken. Hoe je denkt, bepaalt namelijk je gevoel. Als jij je gedachten kunt ombuigen, verandert ook je gevoel.
Stel jezelf daarom de vraag: waarom word ik boos? Het antwoord is waarschijnlijk: ik probeer alles te doen om te helpen, en dan nog word ik beschuldigt. Ik krijg stank voor dank!

Logisch verhaal

Probeer die gedachte nu eens te veranderen. Denk bijvoorbeeld: hij of zij wantrouwt mij niet bewust. Dat komt door de ziekte. Dat hij of zij mij beschuldigt, is de manier om een logisch verhaal te maken van alle dingen die ze niet meer snappen.
Als je zo denkt, is het gemakkelijker om niet boos te worden of gefrustreerd te raken. Je kunt je ineens beter voorstellen hoe het is om steeds van alles kwijt te zijn en mensen niet meer te herkennen.

En verder?

Wat kun je nog meer doen om zo goed mogelijk met de achterdocht van je naaste om te gaan?

•    Stel hem of haar gerust door kalm te vertellen hoe het echt zit. Word je niet gelooft? Laat het daar dan bij. Ga in elk geval niet in discussie.

•    Leid de aandacht af. Doe iets wat hij of zij leuk vindt, zoals: wandelen, door een tijdschrift bladeren, naar muziek luisteren of oude foto’s bekijken.

•    Lichamelijk contact kan een veilig gevoel geven. Maar raak een dementerende alleen aan als je zeker weet dat hij of zij dit toelaat.

•    Ontdek waar hij of zij graag spullen neerlegt of verstopt. Zo weet je beter waar je kunt zoeken als er iets kwijt is.

•    Zijn vaak dezelfde spullen kwijt? Koop een tweede exemplaar! Op die manier tover je die portemonnee, bril of sjaal zo weer tevoorschijn.

Tot slot nog een belangrijk punt: is er een kleine kans is dat jouw naaste met dementie de waarheid spreekt? Onderzoek die dan. Mensen met dementie zijn kwetsbaar. Het gebeurt helaas te vaak dat anderen daar misbruik van maken.

Het Trimbos-Instituut en Alzheimer Nederland hebben een online-videotraining gemaakt over omgaan met veranderend gedrag bij dementie. Bekijk hem via www.dementie.nl/online-training.