Rabiës, wat is dat?

Getty Images

Wereldwijd zijn dit jaar 29 procent meer meldingen gedaan van mogelijke besmetting met rabiës dan afgelopen jaar. Dit virus wordt overgedragen via beten of krassen van besmette dieren en kan zonder snelle behandeling dodelijk zijn. Reizigers worden daarom geadviseerd voor de reis een rabiës vaccin te nemen. Ook wordt reizigers afgeraden om wilde honden en katten op straat te aaien. wat is rabiës precies?

Rabiës (hondsdolheid) is een ernstige infectie van de hersenen, veroorzaakt door een virus: een lyssavirus. Er zijn 18 soorten lyssavirussen bekend, die waarschijnlijk allemaal de ziekte hondsdolheid veroorzaken. Veruit de meeste mensen die besmet raken met een lyssavirus, krijgen het virus door de beet of krab van een besmette hond. Soms gebeurt dit via een ander zoogdier, zoals een kat, vos, wasbeer of vleermuis. Besmette dieren kunnen het virus al overdragen voordat ze er zelf ziek van zijn. Lyssavirussen worden niet overgedragen naar mensen via urine, ontlasting of bloed.

Rabiës is een zeer ernstige ziekte die vrijwel altijd tot de dood leidt. Jaarlijks overlijden er in de wereld bijna 60.000 mensen aan rabiës. Hondsdolheid komt volgens de WHO voor in meer dan 150 landen. Het overgrote deel van de patiënten raakt besmet via de beet of krab van een besmette hond. De afgelopen veertig jaar zijn er in Nederland vijf mensen overleden aan hondsdolheid. Al deze patiënten raakten besmet in het buitenland.

In Nederland komt de ziekte vrijwel niet voor, het is echt een importziekte. De plaats van de beet/krab bepaalt hoe snel je ziek wordt. Het varieert van weken tot maanden. Hoe dichter de beet bij de hersenen zit, des te korter is de tijd tot de ziekteverschijnselen ontstaan.

symptomen van rabiës

Rabiës begint met grieperigheid, daarna kunnen krampen of verlammingen optreden.

Rillingen
Koorts
Een ziek gevoel
Geen eetlust
Misselijkheid
Overgeven
Hoofdpijn
De plaats van de verwonding kan jeuken en pijnlijk zijn.
Daarna volgen neurologische klachten, zoals krampen, slikklachten en kwijlen, prikkelbaarheid of verlamming. Hondsdolheid leidt uiteindelijk altijd tot coma en de dood.

Hoe raak je besmet?

Als een besmet dier je bijt, krabt of likt, dan loop je de kans op infectie. Het speeksel waar het virus zich in bevindt dringt het lichaam binnen via een wondje of via het slijmvlies. Je ogen of mond bijvoorbeeld. Als het rabiësvirus in je lichaam zit en in je zenuwstelsel terechtkomt, dan duurt het vaak drie weken tot twee maanden voordat je ziek wordt.

Lees ook: hoe groot is je kans op rabiës?

Wat te doen bij een krab, beet of lik over een wond?

Als je wordt gebeten of gekrabd, ga dan meteen naar een ziekenhuis of medisch centrum. Maar eerst:

Spoel de wond langdurig (minimaal 15 minuten) schoon met veel water en zeep. Ontsmet daarna de wond met jodium of alcohol 70%.
Bel direct naar de alarmcentrale van je ziektekostenverzekeraar en reisverzekering, ook als je vooraf tegen rabiës bent ingeënt. Zij kunnen adviseren over de nodige behandeling en vertellen in welk ziekenhuis je terecht kunt voor deze behandeling. Soms zijn antibiotica of is een tetanusvaccinatie nodig.
Op basis van de verwonding bepaalt een arts welke behandeling je moet krijgen na een beet of een krab. Zorg dat je jouw vaccinatiegegevens meeneemt naar de arts.

Hoe word je behandeld?

Ben je voor je reis niet gevaccineerd tegen rabiës? Dan heb je antistoffen (RIG) nodig. Deze antistoffen zijn moeilijk verkrijgbaar in sommige landen. Als je vooraf wel gevaccineerd bent, heb je na een beet of krab alleen twee gewone vaccinaties nodig. Deze zijn meestal wel verkrijgbaar.

Hoe voorkom je besmetting?

Voorkomen is beter dan genezen. Ook al lijken die donzige katjes, blaffende hondjes en aapjes met kleine handjes nog zo schattig: raak dieren in het buitenland niet aan. Aai ze niet en voer ze niet. Raak ook geen dode dieren aan. Je kan nog steeds besmet worden. Kleine kinderen willen nog wel eens ondoordacht dieren aaien. Let er op dat ook zij er van afblijven.

Soms worden voor vertrek al vaccinaties tegen rabiës geadviseerd, die wordt in de spier in de bovenarm toegediend.. Het advies hangt af van het land van bestemming.Kinderen hebben een verhoogd risico op dierenbeten, en komen daarom eerder in aanmerking voor vaccinaties tegen rabiës. Een vaccinatieserie bestaat uit twee prikken met minstens een week ertussen. Voor kinderen jonger dan één jaar en mensen met een afweerstoornis bestaat het schema uit drie prikken in de loop van vier weken. Een vaccinatieserie geeft een levenslange basisbescherming, maar je moet na een beet, krab of lik over een wond altijd medische hulp zoeken voor extra vaccinaties. Sommige GGD-en bieden ook vaccinatie in de huid aan. Er zijn dan twee prikken per keer nodig. Deze methode is goedkoper, maar niet bij iedereen mogelijk.

Het RIVM heeft per land op een rij gezet hoe groot het risico is. Je vindt het overzicht op hun site.

Hoe zit het in Nederland?

In Nederland lopen mensen risico via niet-gevaccineerde honden en katten die uit het buitenland komen. Bij enkele vleermuissoorten in Nederland komt ook een lyssavirus voor. Daarom is er een heel kleine kans op het krijgen van hondsdolheid na contact met vleermuizen. Mensen worden bijna nooit gebeten door een vleermuis, maar als dat wel gebeurt, moet je meteen een arts bellen.

Auteur