Hevig menstrueel bloedverlies: een bloedserieus probleem

Dat hevig menstrueel bloedverlies (HMB) een medisch erkende aandoening is, beseffen te weinig vrouwen zich. Zij wachten tot het echt niet langer kan voordat zij medische hulp zoeken. Soms jarenlang. Uit een enquête* onder 1.000 Nederlandse vrouwen met HMB blijkt dat slechts 54 procent naar de huisarts gaat en 27 procent vervolgens bij de gynaecoloog belandt. Meer dan de helft (60 procent) denkt nog altijd dat menstruatieproblemen er nu eenmaal bij horen, 27 procent denkt dat de huisarts toch niks kan doen en 75 procent weet niet dat HMB een medisch erkende aandoening is waarvoor meerdere, eenvoudige behandelopties zijn.

Hoe herken je HMB?

Menstruatieproblemen zijn een subjectief iets. Wanneer is veel bloedverlies precies té veel? Symptomen van HMB (ook wel menorragie genoemd) zijn een korte cyclus (minder dan 21 dagen), een langdurige menstruatie (meer dan 7 dagen), hevige pijn en het verlies van grote stolsels. Zoals de naam aangeeft is ook de hoeveelheid bloedverlies extreem. In plaats van de gemiddelde 5 eetlepels bloed per cyclus is dat bij HMB al snel driekwart longdrinkglas of meer. Vrouwen met HMB hebben vaak meerdere menstruatieproducten (tampon én maandverband) tegelijk nodig en moeten om het uur naar de wc om zich te verschonen. De angst voor doorlekken is constant aanwezig. Karakteristiek voor HMB is namelijk ook dat de menstruatie zich plots in alle hevigheid kan aandienen. HMB heeft daardoor enorme impact op de kwaliteit van leven. Lichamelijk (vermoeidheid door ijzertekort), psychisch (angst voor doorlekken) én maatschappelijk (werk moeten verzuimen, sportlessen of sociale afspraken afzeggen).

Hoe ontstaat HMB?

Hormoonveranderingen in de premenopauze zijn een veelvoorkomende oorzaak van HMB. Als de voorraad eicellen in de eierstokken afneemt en/of de kwaliteit van de eicellen vermindert, raakt de verhouding tussen de geslachtshormonen progesteron en oestrogeen uit balans. Progesteron speelt een belangrijke rol bij de opbouw en instandhouding van het baarmoederslijmvlies. Als de hoeveelheid progesteron afneemt, krijgt het lichaam geen seintje dat het de opbouw van baarmoederslijmvlies kan staken. Dit betekent dat de functionele laag van het baarmoederslijmvlies - het deel dat elke cyclus opnieuw wordt opgebouwd en weer wordt afgevoerd - langer kan doorgroeien en dus dikker wordt. Hoe dikker het baarmoederslijmvlies, hoe heviger de menstruatie.

Oorzaken & behandelopties

Een te hevige menstruatie is niet altijd het gevolg van verandering in de hormoonhuishouding. Het kan ook een symptoom zijn van een onderliggend medisch probleem, zoals endometriose; een aandoening waarbij op baarmoederslijmvlies lijkend weefsel buiten de baarmoeder voorkomt en daar allerlei klachten geeft. Naar schatting 1 op de 10 vrouwen heeft endometriose. Adenomyose, een aandoening waarbij baarmoederslijmvlies in het spierweefsel van de baarmoeder groeit (1 op de 10 vrouwen), kan hevige en pijnlijke menstruaties geven. Datzelfde kan het geval zijn bij PCOS, voluit het PolyCysteus Ovarium Syndroom (1 op de 5 tot 10 vrouwen), gynaecologische kanker, infecties, myomen en poliepen in de baarmoeder en bij stollingsstoornissen. Bij sommige stollingsstoornissen, zoals de ziekte van Von Willebrand zijn hevige menstruaties de standaard.

Myomen & poliepen

De oorzaak van HMB is lang niet altijd te achterhalen. Om gezondheidsproblemen te voorkomen, is het belangrijk medisch onderzoek te laten doen. Zijn myomen of poliepen in de baarmoeder de boosdoeners, dan kunnen deze met een minimaal invasieve ingreep (bijvoorbeeld MyoSure) worden verwijderd. Poliepen zijn goedaardige slijmvliesgezwellen op een steeltje die op het baarmoederslijmvlies (endometrium) groeien. Myomen (ook wel vleesbomen, leiomyomen of fibromen genoemd) zijn goedaardige gezwellen in of aan de baarmoeder. Sommige zijn zo klein als een appelpit, maar ze kunnen ook zo groot zijn als een grapefruit. Naar schatting 1,8 miljoen vrouwen in Nederland hebben myomen en naar schatting 500.000 vrouwen hebben poliepen in de baarmoeder. Deze hoeven dus lang niet altijd klachten te geven

Hormoontherapie

Zijn onderliggende oorzaken uitgesloten, dan zijn er meerdere eenvoudige behandelopties die een einde kunnen maken aan pijnlijke, langdurige en hevige menstruaties. Een eerste stap is vaak hormoontherapie (Mirena-spiraal of anticonceptiepil). Hormonale geneesmiddelen met oestrogeen en/of de farmaceutische vervanging van progesteron kunnen helpen het baarmoederslijmvlies dunner te maken en het menstrueel bloedverlies zo te verminderen. Hormoontherapie is niet altijd geschikt. De anticonceptiepil wordt bijvoorbeeld afgeraden voor vrouwen in de overgangsleeftijd, vanwege het verhoogde risico op borstkanker en trombose. Voordeel van hormoontherapie is dat de behandeling eerstelijns (bij de huisarts) is. Nadeel is dat hormoontherapie een tijdelijke oplossing is. Zodra je stopt met de pil of het spiraaltje laat verwijderen, komen ook de hevige menstruaties terug.

Endometriumablatie

Voor vrouwen in de premenopauze zonder kinderwens, is ook endometriumablatie (bijvoorbeeld NovaSure) een optie. Dit is een definitieve ingreep waarbij de functionele laag van het baarmoederslijmvlies met behulp van radiofrequentie-energie wordt verwijderd. Het beoogde effect is minder of zelfs helemaal geen menstrueel bloedverlies meer, terwijl de hormoonhuishouding onveranderd blijft. De behandeling is eenmalig, duurt maximaal 2 minuten en kan onder plaatselijke verdoving (poliklinisch) of onder narcose worden uitgevoerd. Zwanger worden is na deze ingreep gevaarlijk omdat de bevruchte eicel zich niet goed kan innestelen. Na een endometriumablatie blijft dus anticonceptie nodig. Tot de meest rigoureuze behandelmethode bij gynaecologische problemen, namelijk een baarmoederverwijdering (hysterectomie), wordt alleen nog besloten als er écht geen andere oplossingen meer zijn.

Bloedserieus campagnemaand: elk jaar in november

Vrouwen met HMB hebben een bloedserieus verhaal. Dat verhaal hoor je alleen zelden en dat is raar, want HMB heeft enorme impact op de kwaliteit van leven. Daarbij kan aan HMB ook een andere medische aandoening ten grondslag liggen. Het is daarom altijd verstandig medisch onderzoek te laten doen. De landelijke voorlichtingscampagne Bloedserieus roept vrouwen met HMB-klachten op om wél naar de huisarts te gaan. Tijdens de Bloedserieus campagnemaand november wordt extra voorlichting gegeven over de medisch erkende aandoening HMB en de behandeloptie die er zijn.

Dit artikel werd geschreven door Paula Kragten. Paula is oprichter van online menstruatiemagazine Period! en auteur van het boek Mooi rood is niet lelijk. Ze werkt als menstruatiedeskundige en trendwatcher voor bedrijven, NGO’s en (publieks)media.

*Bron: Heavy Periods, online survey among 1,004 women who have experienced heavy periods in the past 3 years (18+), 14th to 18th September 2018, 24 september 2018, 3 Monkeys Zeno for Hologic Benelux.