De rol van voeding voor een gezond gebit
Hoe hou je je tanden, je kiezen en je tandvlees gezond? Wat is de rol van voeding voor een gezond gebit, en is suiker nou echt zo’n boosdoener voor je tanden? We vroegen het aan Deidre Paans, mondhygiënist in tandartspraktijk Dante Tanden in Rotterdam en aan Emma Verwegen, zij werkt in deze praktijk als voedingsconsulent. Zij weten hoe we onze tanden en kiezen tot op hoge leeftijd sterk en gezond kunnen houden – en ook hoe de gezondheid van je gebit van invloed is op je totale gezondheid.
Het complete gebit van een volwassene bestaat uit maximaal 32 tanden en kiezen, inclusief de verstandskiezen. Tanden en kiezen zijn opgebouwd uit verschillende lagen: tandbeen en tandglazuur. Tandbeen is het binnenste deel, dat relatief zacht is. Het loopt uit in een flinke wortel, die vast zit in het kaakbot. In het midden van elke tand en kies zit een holte, waardoor de zenuwen en bloedvaten lopen.
Supersterk tandglazuur
Het tandbeen wordt beschermd door een hard laagje, het tandglazuur, een van de hardste materialen op aarde. Tandglazuur is zo hard dat een tandarts een diamanten boor moet gebruiken om erdoorheen te komen. Maar het glazuur heeft wel een achilleshiel: het kan niet goed tegen zuur. Naast de kiezen en tanden bestaat het gebit ook uit tandvlees, dat het gebit beschermt. Als het tandvlees gezond is, kunnen er geen voedselresten en bacteriën doordringen tot de tandwortel en het kaakbot.
Zo maak je je gebit schoon
Deidre Paans legt uit hoe je het gebit goed schoonmaakt: "Elke dag twee keer poetsen, het liefst met een elektrische tandenborstel. De kleine ronde borstel van een elektrische borstel zorgt ervoor dat je goed de ronde hoeken van de tanden, bij het tandvlees, kunt schoonmaken. Welke tandpasta je daarbij gebruikt maakt niet zoveel uit, als er maar fluoride in zit. Fluoride helpt namelijk je tanden sterker maken. Een goedkope tandpasta doet het werk net zo goed als een dure tandpasta – het is een kwestie van smaak. Denk eraan dat je bij het poetsen ook de aanzet van het tandvlees meeneemt, want daar nestelen zich graag voedselresten. Behalve twee keer per dag poetsen, moet je ook minstens een keer per dag een tandenstoker of rager gebruiken om de ruimte tussen je tanden schoon te maken. Een mondspoeling voor een frisse mond kan, maar is niet per se nodig."
Leefstijladviezen in de tandartspraktijk
Het bijzondere aan Dante Tanden in Rotterdam is dat er in de praktijk ook leefstijl- en voedingsadviezen worden gegeven. Emma Verwegen is voedingsconsulent en diëtist in opleiding en zij verzorgt de adviezen. "Voeding is heel belangrijk als je een gezond gebit wil houden. Tanden en kiezen zijn levend materiaal; ze hebben dagelijks voedingsstoffen nodig om in goede conditie te blijven. Voor sterke tanden zijn calcium, vitamine D en fluor bijvoorbeeld belangrijk, en voor gezond tandvlees is vitamine C een must. Gezond eten is dus ook voor het gebit essentieel. Verder is het belangrijk om niet te vaak te eten, en om niet te veel suiker te eten. Met mijn adviezen probeer ik mensen gezondere keuzes te laten maken. Daar profiteert het gebit van, en ook de algehele gezondheid.’
Suiker is écht slecht voor de tanden
Hoe zit dat nu met suiker voor je gebit? Emma: "Dat is echt slecht voor je gebit. Als je suiker eet, blijven er altijd wat restjes achter in je mond. Die restjes suiker zijn een ideale voedingsbodem voor ongunstige bacteriën in je mond, die kunnen leiden tot een tandvleesontsteking. Die bacteriën breken de suikers af, waarbij er zuren ontstaan, en dat is slecht voor je tandglazuur. Suiker is dus echt slecht voor je gebit. Zoete producten, zoals snoep en koek, bevatten verder meestal alleen maar suiker en geen andere gezonde voedingsstoffen, zoals vitamines, vezels of eiwitten. Je lichaam heeft er verder niks aan. Fruit, brood en pasta bevatten ook suikers, en die zijn ook een goede voedingsbodem zijn voor bacteriën. Maar deze producten bevatten daarnaast tenminste nog goede voedingsstoffen en ze geven je meer verzadiging. Daarom heeft bijvoorbeeld een appel toch echt de voorkeur boven snoep en koek."
Eet niet te vaak
Elke keer als je iets eet, komen er voedselresten op je gebit en kunnen bacteriën suikers omzetten in zuren. Je speeksel kan die zuren weer neutraliseren. Deidre: "Daarom is speeksel zo belangrijk voor een gezonde mond. Regelmatig iets drinken, of kauwen op kauwgum, helpt om voldoende speeksel aan te maken. In de nacht is er minder speekselaanmaak door de biologische klok. Daardoor is het gebit in de nacht gevoeliger voor tandbederf en is het belangrijk je tanden te poetsen voor het slapengaan. Mensen die ’s nachts eten, bijvoorbeeld in ploegendienst, hebben daardoor een extra risicofactor voor het gebit." Emma vult aan: "Uit onderzoek blijkt dat onze tanden en kiezen maximaal zeven eet- en drinkmomenten per dag aankunnen. Eet dus niet de hele dag door."
Gezond tandvlees
Veel mensen hebben ontstoken tandvlees. Je merkt dat bijvoorbeeld doordat het tandvlees snel bloedt bij het poetsen, of dat het er rood en gezwollen uitziet. Deidre waarschuwt dat je dit serieus moet nemen: "Bacteriën zorgen ervoor dat het tandvlees ontstoken raakt. Die bacteriën willen voedsel, en werken zich het liefst door je tandvlees naar je tandglazuur en tandbeen. Zo kunnen gaatjes ontstaan. Als het gaatje de holte in je tand of kies bereikt, krijg je kiespijn. Uiteindelijk kunnen de bacteriën zelfs ook je kaakholte bereiken en daar schade aanrichten. Dit kun je voorkomen door goed te poetsen en door tandenstokers te gebruiken, en door je gebit regelmatig te laten controleren en reinigen door een mondhygiënist. Zo kun je tijdig ingrijpen en veel problemen voorkomen."
Witter dan wit
Witte tanden zijn een schoonheidsideaal. Emma: "Maar door ons eten, met name door koffie, thee en wijn, verkleuren onze tanden." Deidre vult aan: "Dat kun je deels voorkomen door je mond met water te spoelen na het drinken, maar je kunt er ook voor kiezen om je tanden te laten bleken. Ik adviseer om dan niet naar een goedkope tandenbleeksalon te gaan. Die mogen namelijk alleen een bleekmiddel met maar weinig waterstofperoxide gebruiken. Het effect is dan minimaal, en het is ook nog eens schadelijk voor je tandglazuur. Alleen tandartsen mogen meer geconcentreerde oplossing gebruiken, die ze ook nog eens zorgvuldiger aanbrengen, waardoor het effectiever en minder schadelijk is."
Pas op met frisdrank!
Het afslijten van het tandglazuur door zuur wordt ook wel tanderosie genoemd. Tanderosie maakt het tandglazuur dunner, zodat de tanden en kiezen minder goed beschermd zijn. Hoe meer suiker, hoe meer zuur er geproduceerd kan worden. Maar ook producten die zuur zijn zorgen voor tanderosie. Denk aan producten als vruchtensap, fruit en salades. En frisdrank, zegt Emma: "Frisdranken zijn behoorlijk zuur, en dat is niet goed voor je tandglazuur. Dat geldt voor zowel gewone frisdrank als voor light frisdrank. Drink dit liever niet, of met een rietje om te tanden te beschermen tegen het zuur."
Gezond gebit, gezond lichaam
Gaat er nog iets veranderen in de tandartspraktijk, bijvoorbeeld nieuwe behandelingen of technieken? Deidre verwacht juist dat de tandarts meer aandacht zal krijgen voor de complete gezondheid: "Een gezond gebit helpt de algehele gezondheid. Als je tandvleesontstekingen hebt, is dat belastend voor het immuunsysteem en daarmee voor de gehele gezondheid. Andersom kun je aan het gebit soms ook als eerste zien dat er ziektes zijn, zoals bijvoorbeeld diabetes. Daarom hebben wij bij Dante Tanden extra veel aandacht voor leefstijl en goede voeding. Ik verwacht dat dit in de toekomst voor veel meer praktijken het geval zal zijn."
