Wat zegt je gebit? 'Stress speelt een rol bij veel mondaandoeningen'

Getty Images

Als je regelmatig een wortelkanaalbehandeling nodig hebt, als je tandvlees steeds bloedt of die ene kies pijnlijk blijft, wil je mond je iets vertellen. Dat is de theorie van Meliors Simms: "Luister naar je gebit, dan kun je beter voor jezelf zorgen."

Vind jij dat tandartspatiënten zich moeten schamen voor hun symptomen, vraagt Meliors Simms in Wat je tanden en kiezen je willen vertellen. Denk je dat gebitsproblemen alleen ontstaan doordat je niet genoeg flost of te veel frisdrank drinkt? Dit soort victim blaming zorgt dat mensen niet snel kijken naar wat de oorzaak is. Ze moedigt iedereen aan op zoek te gaan naar wat er achter de problemen met je tanden en kiezen zit zonder jezelf te veroordelen.

Holistische tandenfee

De gezondheid van je mond zegt veel over de rest van je gezondheid. Uit wetenschappelijk onderzoek wordt steeds duidelijker dat bijvoorbeeld parodontitis (verregaande tandvleesontsteking) samenhangt met hartproblemen en dementie. Door parodontitis kan het lichaam het eigen kaakbot af gaan breken. De bacteriën kunnen via de bloedsomploop in het lichaam terechtkomen en daar vervolgens andere ontstekingen verergeren, zoals ontstekingen die bij reuma, hart- en vaatziekten en diabetes spelen. Goed voor je mond zorgen, is dus goed voor jezelf zorgen. De voorschriften van de tandarts zijn duidelijk: twee keer per dag goed poetsen, elke dag de ruimtes tussen tanden en kiezen reinigen, niet te veel eetmomenten op een dag, niet te veel suiker eten en drinken, regelmatig op controle. Maar wat als je toch last blijft houden van gaatjes en tandvleesontstekingen, pijn, misschien zelfs tanden die uitvallen? Wat als je al enkele wortelkanaalbehandelingen hebt gehad en toch een kies dreigt kwijt te raken? Heb je dan een zwak gebit of is er meer aan de hand?

Dat laatste is het geval volgens Meliors Simms. Ze noemt zichzelf de Holistic Tooth Fairy, de holistische tandenfee, en begeleidt mensen die kampen met gebitsproblemen. Ze is géén tandarts; in haar boek raadt ze mensen met gebits- en mondproblemen dan ook altijd aan eerst naar een tandarts te gaan. Maar, schrijft ze: “Sta eens stil bij wat je gebit je probeert te vertellen en zorg goed voor je mond - misschien op een andere manier dan je tot nu toe hebt geleerd.”

Andere benadering

Simms begint het boek met haar eigen ervaring: zes wortelkanaalbehandelingen in korte tijd. De pijn was in de aanloop naar zo’n wortelkanaalbehandeling heel heftig. Het voelde als falen, van haarzelf en van de tandheelkunde. Want ze zorgde toch goed voor haar gebit? Toen ze voor de zevende keer een wortelkanaalbehandeling nodig had, ging ze op onderzoek uit en ontdekte voor zichzelf dat er meer schuilgaat achter een gebit. In haar ogen kunnen gebitsproblemen zelfs terug te voeren zijn op pijn en gedrag van je voorouders. Ze schrijft: “Onder de schelle lampen in de tandarts-praktijk lijkt het belachelijk of zelfs primitief om na te denken over emotionele, energetische, voorouderlijke, relationele en collectieve invloeden op de mondgezondheid. Net als de rest van de westerse geneeskunde beschouwt de tandheelkunde lichaam en geest als twee afzonderlijke zaken. De reguliere tandheelkunde benadert mondgezondheid afzonderlijk, als een individuele verantwoordelijkheid en een individuele deugd. Mijn eigen chronische gebitsproblemen hielden echter pas op toen ik had ontdekt dat soms, voor sommige mensen, alleen de basis-beginselen van mondgezondheid en tandzorg niet genoeg zijn; dat je mond nog steeds voor problemen zorgt, ook al besteed je aandacht aan de onmiddellijke fysieke behoeften. Ik begon te begrijpen dat mijn mondgezondheid vroeg om een systemische, holistische menselijke benadering.”

Het effect van stress

Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat stress een rol speelt bij veel mondaandoeningen. Het vergroot de kans op tandvlees- en kaakbotproblemen, op het krijgen van een koortslip en aften in de mond. Zo bekeken onderzoekers van de Vrije Universiteit in Amsterdam welke invloed stress heeft op speeksel. Het speeksel van gestreste mensen blijkt minder afweerstoffen te bevatten. Dat maakt hen vatbaarder voor infecties.In haar boek beschrijft Simms hoe het kan dat stress zo’n effect heeft op je tanden en kiezen. Stress zorgt er volgens haar voor dat tanden niet goed kunnen ‘remineraliseren’. Dat zit zo: mineralen uit je voeding worden door het spijsverteringsstelsel gescheiden van vezels, vocht en andere voedingsstoffen. Fosfor, calcium, magnesium, kalium, sporen van silica, ijzer en andere mineralen worden door je bloed naar je kaken gebracht met dentinevloeistof. “De stroming van de dentinevloeistof zorgt dat een mineraalrijke vloeistof in de wortels van de tanden en kiezen wordt gepompt en vandaaruit naar het tandmerg, door het tandbeen en naar het glazuur om dat te repareren en onderhouden.”Bij een gezond gebit stoot dit voortdurend vernieuwde minerale oppervlak bacteriële aanslag af, zoals tandplak en de verkalkte versie daarvan: tandsteen. De stroming van die mineraalrijke dentinevloeistof kan tot stilstand komen als je stressniveau (of bloedsuikerniveau) te hoog wordt, schrijft Simms. “Als stress die dentinestroming uitschakelt, kunnen de voedingsstoffen uit zelfs het gezondste dieet niet op de plek komen waar ze nodig zijn om je gebit en tandvlees te onderhouden.”

Het is een feit dat stress een rol speelt bij veel mondaandoeningen

Ontworteld

Simms roept lezers op om te onderzoeken hoe emoties hun gebit beïnvloeden. Volgens haar kunnen die ver teruggaan. Ze verklaart haar eigen problemen met haar wortelkanaal doordat ze in de periode die eraan voorafging veel verhuisde en geen vast thuis had; ze was ‘ontworteld’. Ze geeft verschillende ‘energetische verklaringen’ voor gebitsproblemen. Hier laat ze de wetenschappelijke onderbouwing grotendeels los en zal het boek voor velen te zweverig worden. Neem de door haar ervaren ontworteling; de wortels van je tanden en kiezen spelen volgens Simms een “energetische rol om je te laten aarden”. Ze zijn vooral gevoelig voor ervaringen “die je losmaken van voorouders, familie of thuisland. Als je je in geografisch opzicht ontworteld voelt, is het net alsof de wortels van je gebit je helpen om geaard te blijven door meer energetische verantwoordelijkheid op zich te nemen waardoor jij met de aarde verbonden blijft. De wortels kunnen worden beïnvloed door elke situatie waarin je het gevoel hebt dat je er niet thuishoort. Ook verhuizen – zelfs in dezelfde woonplaats – kan stress opleveren voor de wortels.”De energetische verklaringen kunnen volgens haar generaties teruggaan en gebitsproblemen kunnen ook te herleiden zijn naar maatschappelijke veranderingen. “De wortels van je gebit zijn niet alleen kwetsbaar als je geografisch ontworteld bent”, aldus Simms. “Collectieve ervaringen van verstedelijking en migratie hebben voor complete culturen de relatie met de aarde aangetast. Hier kun je extra veel last van hebben als je geen historische familiebanden hebt met de plek waar je woont.”

Plak door spijt

Of neem tandsteen. Bacteriën die tandbederf en tandvleesproblemen veroorzaken zetten zich minder snel vast op het gladde oppervlak van gezond tandglazuur dat voortdurend wordt versterkt met nieuwe mineralen. Ze voelen zich juist welkom op tandsteen dat al is ontstaan. Tandplak is eigenlijk alleen maar een probleem omdat het uiteindelijk tot tandsteen leidt, en tandsteen is een probleem omdat het kan bijdragen aan de ontwikkeling van terugtrekkend tandvlees en het ontstaan van pockets. Bovendien vormt het een fijne omgeving voor andere, nog schadelijkere bacteriën die tandbederf en gaatjes kunnen veroorzaken. Dat is de wetenschappelijk onderbouwde uitleg. Dit is de energetische: “Energetisch gezien kan tandplak symboliseren dat je te veel vertrouwt op oude gewoonten die allang over hun houdbaarheidsdatum heen zijn”, schrijft Simms. “Vraag je af of je je vastklampt aan sociale of emotionele structuren zoals relaties, je werk of overtuigingen die een onbalans in je leven veroorzaken of daaraan bijdragen. Er kan tandplak en tandsteen in je mond ontstaan als het je allemaal te veel wordt of als je overdreven waakzaam bent. Deze bacteriekolonies op je gebit kunnen een belichaming zijn van schuldgevoel, spijt of jezelf straffen. Als het in de familie zit dat je veel last hebt van tandsteen, of als het voorkomt bij kinderen, bedenk dan eens of deze thema’s aan de orde waren voor je ouders, grootouders of verre voorouders.”

Tand voor tand

Daarnaast geeft Simms een soort atlas voor gebitsproblemen. Als een bepaalde tand of kies steeds last geeft, of als je op bepaalde plekken in je mond terugkerende ontstekingen hebt, kan dat volgens haar veelzeggend zijn. Die tanden en kiezen vragen dan om aandacht, ze willen je iets vertellen. Een voorbeeld: de centrale snijtand rechtsonder symboliseert volgens Simms “je voornemen om competent te zijn, bijvoorbeeld door te werken aan doelen op het gebied van opleiding, beroep of status.” Deze tand kan herinneringen bevatten “(van jezelf of je voorouders) aan grootgebracht worden door een gewelddadige, strenge ouderfiguur die geen fouten accepteerde en die je woede uitlokte, maar je tegelijkertijd bestrafte als je die uitte.” Er kunnen een paar dingen spelen volgens Simms wanneer deze tand ‘om aandacht vraagt’. “Bekijk waarover je je gefrustreerd voelt omdat je je doelen niet bereikt met de snelheid of op de manier die jij wilt.” Andere aandachtspunten: “Is je innerlijke stem hardvochtig en wreed? Ben je bang dat je woede uit de hand zou kunnen lopen?”

Niet langer negeren

Of je nu wel of niet iets kunt met de geschiedenis van voorouders of energetische verbanden, Simms aansporing om je bewuster te worden van je lichaam is waardevol. Stel: je hebt een kies die vaak opspeelt, tandvlees dat op een bepaalde plek steeds ontstoken raakt. Zij raadt aan om na te gaan wat er is gebeurd in de periode die daaraan voorafging. Gebeurtenissen die stress opleverden? Veranderingen die mee kunnen spelen? Ze adviseert om op je mond te letten, de pijn te observeren en ervaringen op te schrijven. “Bouw aan je vaardigheid om te begrijpen wat je lichaam je vertelt en daar op te vertrouwen. Dat doe je door te reageren op de behoeften van je lijf. Als je trek hebt, eet dan iets waardoor je lichaam zich goed voelt. Als je moe bent, neem dan even pauze en rust uit.”

Als je goed naar je gebit en tandvlees luistert, kun je op tijd ingrijpen bij problemen

Van problemen zoals bloedend tandvlees is bekend dat ze erger worden als je ze lang negeert. Ze kunnen dan voor narigheid elders in je lichaam zorgen. Als je alert bent op veranderingen in je gebit en tandvlees kun je op tijd ingrijpen bij problemen. “Door vooral gevoelig te zijn voor die boodschappen als ze heel subtiel zijn en erop te reageren, kan dat helpen om ervoor te zorgen dat de symptomen niet uit de hand lopen en tot onomkeerbare schade leiden.” Je gebit en tandvlees proberen al je hele leven voor jou te zorgen, zegt Simms. “Nu kun jij bewust naar ze gaan luisteren en voor hén zorgen.”