12 feiten over lood en cadmium in onze voeding

Feit 1. Lood en cadmium zijn ongezond

Om met het slechte nieuws te beginnen: lood en cadmium zijn zogenoemde zware metalen, die in grote hoeveelheden slecht zijn voor je gezondheid. Een te hoge inname van lood is nadelig voor de nieren, de hersenen en de bloeddruk. Een te veel aan cadmium kan de nieren schaden en verhoogt het risico op huid- en longkanker. Deze “zware jongens” zijn dus niet gezond.

Feit 2. Lood en cadmium zijn aangetroffen in pure chocola

Nog meer slecht nieuws: de Amerikaanse evenknie van onze Consumentenbond – Consumer Reports – heeft 28 verschillende merken pure chocolade laten analyseren. Ze kozen waarschijnlijk specifiek voor pure chocolade, omdat daarin meer cacao zit. En in cacao kan lood of cadmium zitten, onder meer doordat de cacaoplant het opneemt uit de bodem. In het onderzoek bleek dat alle 28 pure repen chocolade zowel lood als cadmium bevatten. De gehaltes varieerden wel per merk. Sommige merken bevatten volgens Consumer Reports relatief veel lood, zoals Tony's Chocolonely Dark Chocolate met 70 procent cacao en Excellence Dark Chocolate met 85 procent cacao van Lindt. Andere merken bevatten juist relatief veel cadmium, zoals Excellence Dark Chocolate met 70 procent cacao van Lindt en Promises Deeper Dark Chocolate met 70 procent cacao van Dove. In het onderzoek waren 5 merken pure chocolade waarin zowel relatief veel lood als veel cadmium zat. Het gaat om bepaalde varianten pure chocolade van Green & Black’s, Lily’s, Theo en Trader Joe’s. Voor Consumer Reports aanleiding om een petitie te starten om de fabrikanten van deze 5 varianten pure chocolade op te roepen de gehaltes aan lood en cadmium te verminderen.

Feit 3. De merken die zowel hoog scoren op zowel lood als cadmium zijn in Nederland niet te koop

En nu het goede nieuws, althans voor Nederland: de 5 merken pure chocolade met zowel veel lood als cadmium zijn hier niet te koop. Dat geldt overigens ook voor de 5 Amerikaanse repen met relatief weinig lood en cadmium – veiligere keuzes genoemd door Consumer Reports. Die zijn ook niet in Nederland verkrijgbaar. Het gaat om bepaalde varianten pure chocolade van Ghirardelli, Taza Chocolate, Mast en Valrhona. Deze bevatten weliswaar lood en cadmium, maar minder dan de in het onderzoek gehanteerde maximum hoeveelheden.

Feit 4. De gehanteerde maximum hoeveelheden gelden alleen in Californië

In het onderzoek maakte Consumer Reports gebruik van maximum hoeveelheden lood en cadmium die in Californië zijn opgesteld door de Office of Environmental Health Hazard Assessment (OEHHA). Voor lood is de maximaal toelaatbare dosis 0,5 microgram en voor cadmium 4,1 microgram. Een microgram is een miljoenste deel van een gram. Consumer Reports gebruikte deze normen omdat er in de Verenigde Staten geen wettelijke limieten zijn voor de gehaltes aan lood en cadmium in chocolade, terwijl het wel stoffen zijn met grote gezondheidsrisico’s.

Feit 5. Lood en cadmium zitten in heel veel voedingsmiddelen

We snappen het als je dit feit liever niet wil horen: zware metalen als lood en cadmium zitten in heel veel voedingsmiddelen. Ook in Nederland en ook in gezonde producten als brood, groente en fruit. Sterker nog: de grootste bronnen van cadmium in Nederland zijn granen, groente, fruit en aardappelen. Uit onderzoek van het RIVM blijkt dat deze samen goed zijn voor 80 procent van de inname van cadmium in Nederland. En lood krijgen we vooral binnen uit granen, melk, fruit, thee, vruchtendranken en groenten. Deze producten zijn goed voor circa 70 procent van de inname van lood.

Feit 6. Lood en cadmium komen in ons eten terecht via het milieu

Zware metalen als lood en cadmium komen in de bodem, de lucht en het water terecht door bijvoorbeeld metaalwinning, verfproductie en verbranding van kolen en afval. Planten nemen lood en cadmium op uit de bodem, de lucht en het water. En dieren krijgen het binnen via het voer en water. Verder kan lood ook afkomstig zijn uit loden waterleidingen in oude huizen. En om het nog erger te maken: we krijgen niet alleen via ons eten en drinken lood en cadmium binnen. Het komt ook in ons lichaam via de lucht die we inademen. Door allerlei milieumaatregelen komen er wel steeds minder zware metalen in het milieu terecht. Denk aan de komst van loodvrije benzine, het vervangen van loden waterleidingen en een verbod op het gebruik van zware metalen in verfproducten.

Feit 7. In Nederland is er geen wettelijke limiet voor lood in chocolade

Vreemd maar waar: er is in de Europese Unie geen wettelijk maximum opgesteld voor de hoeveelheid lood in chocolade. Wel voor een heleboel andere voedingsmiddelen. Zo mogen granen maximaal 0,2 mg lood per kilogram bevatten, oftewel 20 microgram per 100 gram. Voor groenten als wortelen en kool, voor veel fruitsoorten en voor vlees hanteert de EU-wetgeving 0,1 mg lood per kilogram als maximum. Dat is omgerekend 10 microgram per 100 gram.

Feit 8. Alle geteste chocoladerepen bevatten minder lood dan er in Nederland in granen mag zitten

Als voor chocolade dezelfde maximale hoeveelheid lood zou gelden als voor granen, dan zouden alle 28 geteste chocoladerepen glansrijk in Nederland op de markt mogen worden gebracht. Het hoogste gehalte zat in de Special dark midly sweet chocolate van Hershey’s: 1,3 microgram lood per 100 gram. En dat is veel minder dan de 20 microgram die in Nederland in 100 gram granen mag zitten. Nu is chocolade geen graan, maar de in Amerika gevonden gehaltes blijven ook onder de Europese normen van lood voor bijvoorbeeld groente, fruit en vlees.

Feit 9. Geen van de geteste chocoladerepen overschreed de Europese wettelijke limiet voor cadmium

In tegenstelling tot lood geldt er voor cadmium in chocolade wel een maximumgehalte in de Europese Unie. Volgens Europese wetgeving mag pure chocolade namelijk maximaal 0,80 mg cadmium per kg bevatten. Omgerekend betekent dat maximaal 80 microgram cadmium per 100 gram pure chocolade. Alle 28 geteste Amerikaanse chocoladerepen bevatten minder cadmium dan er in Nederland en de rest van Europa wettelijk gezien in pure chocolade mag zitten. Geen van de Amerikaanse chocoladerepen kwam daar zelfs bij in de buurt. Ook niet de repen met relatief veel cadmium, zoals Excellence Dark Chocolate met 70 procent cacao van Lindt (met 4,8 microgram cadmium per 100 gram) en Promises Deeper Dark Chocolate met 70 procent cacao van Dove (met 4,6 microgram cadmium per 100 gram). Zelfs de reep met de meeste cadmium – Organic very dark chocolate met 85 procent cacao van Pascha – zit er met circa 10 microgram cadmium per 100 gram nog ruim onder.

Feit 10. Het risico op schadelijke gezondheidseffecten door cadmium uit voeding is klein

Tenminste, dat concludeerde het RIVM in 2015 op basis van onderzoek naar wat Nederlanders aan cadmium binnenkrijgen via hun eten en drinken. Daaruit bleek dat een volwassene van 70 kg dagelijks gemiddeld 14 microgram cadmium via de voeding binnenkrijgt. En dat is lager dan de hoeveelheid die volgens de Europese Voedselveiligheid Autoriteit (EFSA) nog veilig is om binnen te krijgen: omgerekend gemiddeld maximaal 25 microgram cadmium per dag.

Feit 11. Schadelijke effecten van lood uit voeding kunnen bij een deel van de bevolking niet worden uitgesloten

Ook dit is een conclusie van het RIVM, nu op basis van berekeningen uit 2017 van wat Nederlanders aan lood binnenkrijgen via hun eten en drinken. Het RIVM concludeerde dat bij een deel van de bevolking schadelijke effecten niet kunnen worden uitgesloten. Vooral kinderen en zwangere vrouwen lopen het meeste risico. Al kan het RIVM niet aangeven bij hoeveel mensen er daadwerkelijk schade ontstaat door lood uit voedsel. Lood is echter zo giftig, dat EFSA geen toelaatbare inname heeft vastgesteld. De inname met lood moet zo dus zo laag mogelijk zijn.

Feit 12. Gevarieerd eten verkleint de kans dat je te veel lood en cadmium binnenkrijgt

Kun je nu beter geen pure chocolade meer eten? Nee, dat gaat veel te ver. In allerlei voedingsmiddelen kunnen lood en cadmium zitten. Als je zeker wilt weten dat je helemaal geen lood en cadmium binnenkrijgt, dan kun je niets meer eten en drinken. Ook bijvoorbeeld geen brood, groente, fruit en melk. En zonder eten en drinken kunnen we niet leven. Toch is er wel een advies om de kans op te veel lood en cadmium te verkleinen: eet gevarieerd. Dus eet niet elke dag hetzelfde bij je ontbijt, lunch, avondeten en eventuele tussendoortjes, maar varieer zoveel mogelijk tussen producten en eventueel ook tussen merken. Zit er dan in bepaalde voedingsmiddelen of merken veel lood of cadmium, dan blijft de hoeveelheid die je binnenkrijgt beperkt.

Voedingsmiddelen rijk aan zware metalen

Sommige voedingsmiddelen kunnen volgens het Voedingscentrum een hoog gehalte aan zware metalen bevatten:    

• Schaal- en schelpdieren, zoals kreeft, wolhandkrab, mosselen, inktvis
• Roofvissen, zoals zwaardvis, haai, tonijn, makreel, snoek, snoekbaars, paling
• Orgaanvlees, vooral nieren en lever
• Groenten uit de vollegrond, zoals kool, wortelen, bladgroenten, knolgroenten
• Andere plantaardige producten uit de vollegrond, zoals granen, aardappelen en peulvruchten
• Rijst(producten)
• Mineralensupplementen

Dit artikel is geschreven door Angela Severs. Als voedingswetenschapper volgt Angela de ontwikkelingen over voeding, leefstijl en gezondheid op de voet. Haar passie is het vertalen van de nieuwste resultaten in adviezen voor de dagelijkse praktijk.