Hoogleraar Remco Kort: "Zo maak je je microbioom beter"

"Microben regeren de wereld", dat is de uitspraak van Remco Kort. Tijdens zijn studie in Wageningen raakt hij gefascineerd door bacteriën, en die interesse is nooit meer verdwenen. Dagelijks is hij met bacteriën in de weer en hij wil heel graag de onzichtbare wereld van de bacteriën zichtbaar maken voor iedereen. Dat gebeurt bijvoorbeeld in Micropia (bij Artis in Amsterdam), het enige microbenmuseum ter wereld. "Micro-organismen zijn het begin van al het leven op aarde geweest, en zijn onontbeerlijk voor alle levende wezens. Ik zou willen dat iedereen snapt hoe belangrijk ze zijn voor ons."

Veel variatie in je darmen

In onze darmen huizen heel veel verschillende micro-organismen. "Hoe meer verschillende soorten, hoe beter het is.", stelt Kort. "Dat is belangrijk omdat het te maken heeft met weerbaarheid. Bacteriën hebben heel veel verschillende functies in het lichaam. Als je veel soorten bacteriën in je microbioom hebt, kunnen ze elkaars functies versterken en heb je een achterwacht. Als er iets verandert in je darmen, bijvoorbeeld door een infectie, dan kun je beschikken over een groter arsenaal aan hulptroepen."

Maar hoe weet je of je een divers microbioom hebt? "Dat kan bijvoorbeeld door het laten doen van een ontlastingsonderzoek, waarin de verschillende soorten zichtbaar worden gemaakt. Dat kan heel interessant zijn, maar zo’n onderzoek is niet echt nodig. Als je gezond eet en leeft, en je hebt een goede stoelgang, dan zit het hoogstwaarschijnlijk wel goed met de diversiteit van je microbioom", aldus Kort.

Zo maak je je microbioom beter

Als veel variatie zo goed is, hoe zou je je microbioom daarbij kunnen helpen? Vezelrijk eten is belangrijk, vertelt Kort: "Het unieke van vezels is dat dit stoffen zijn in onze voeding die we niet met onze eigen enzymen kunnen afbreken. Je hebt daar echt bacteriën voor nodig. Door die vezels te eten, zorgen we dat we de bacteriën in onze dikke darm voeden. Als dank zetten die bacteriën de vezels om in allerlei stoffen, die voor ons gezondheidsvoordelen hebben. Een voorbeeld is butyraat, een stof die een energiebron is voor onze dikke darm, maar die ook helpt beschermen tegen ontstekingen en kanker."

Lang leve yoghurt

Kort is ook een groot fan van gefermenteerde producten, voedingsmiddelen die door micro-organismen zijn omgezet. Dat proces heet fermentatie. Goed voorbeeld is de omzetting van melk in yoghurt, of het veranderen van kool in zuurkool. "We zouden meer gefermenteerde producten moeten eten", vindt Kort. "Ze zijn heel goed voor de diversiteit van het microbioom, maar ze staan nergens in de aanbevelingen. Ik pleit daarom zelfs voor het veranderen van de Schijf van Vijf in de Schijf van Zes, met een extra vak voor gefermenteerde producten. Yoghurt, kefir, zuurdesembrood, zuurkool, tempeh of kimchi: allemaal producten die goed voor je zijn. Fermenteren kun je overigens ook zelf doen. Het is heel leuk om zelf yoghurt of zuurkool te maken."

Bacteriën uit de oertijd

"Alle levensvormen op de wereld zijn afhankelijk van microben.", zegt Kort. "Ze zijn echt heel belangrijk en we moeten er zuinig op zijn. Door onze huidige leefstijl dreigen er sommige bacteriesoorten in onze darmen helemaal te verdwijnen. Dat komt omdat we voornamelijk binnen leven, veel minder vezels zijn gaan eten en bijvoorbeeld door het gebruik van antibiotica en antimicrobiële zeep." De Treponema is een voorbeeld van een verdwenen bacteriesoort. Kort vertelt: "Deze bacterie komt heel veel voor in het microbioom van jagers-verzamelaars, maar bij mensen in Nederland is deze soort helemaal verdwenen. Nou ja, helemaal? In een recent onderzoek vonden we één deelnemer met volop Treponema in het microbioom. Heel opvallend, en voor mij natuurlijk fascinerend. Ik zoek nu nog een student die dit tot op de bodem wil uitzoeken. Onderzoek is belangrijk. Want dat er bacteriën verdwijnen in ons microbioom, dat is echt zorgelijk. Ik zou willen dat we ons veel meer bewust worden van de waarde van een gevarieerd microbioom."