Wat is het lelijk eendje fenomeen?

Iedereen heeft moedervlekken op zijn huid, gemiddeld zijn het er 25. Ze kunnen er al vanaf je geboorte zitten, maar soms verschijnen ze pas later. Over het algemeen zijn het goedaardige plekjes waar zich net wat meer pigment heeft verzameld. Maar sommige moedervlekken kunnen veranderen van goedaardig naar kwaadaardig: een melanoom. In 2023 kregen 77.000 Nederlanders de diagnose huidkanker, waarbij het in ongeveer 8300 mensen om een melanoom ging. Het risico op een melanoom is groter bij mensen met veel gewone moedervlekken (meer dan 100) of vijf of meer atypische moedervlekken.

Het lelijke eendje

Het is verstandig om moedervlekken regelmatig te checken op verandering, maar bij mensen die tientallen moedervlekken hebben, is het vaak lastig ze allemaal in de gaten te houden. Daarom is het belangrijk je ogen open te houden voor een atypische moedervlek die meteen in het oog springt. Oftewel: het 'lelijke eendje' tussen de vlekken. Het lelijk eendje fenomeen - ook wel 'the ugly duckling sign', of 'het teken van het lelijke eendje' genoemd - verwijst naar een moedervlek die uit de pas loopt en opvalt door de grote omvang, de grillige vorm of rare kleur (zwart, blauw, grijs, wit-roze). Ook is de moedervlek recentelijk in omvang gegroeid of juist zomaar uit het niets ontstaan. Ontdek je zo'n lelijk eendje, ga er dan mee naar je huisarts. Die checkt of het daadwerkelijk om een moedervlek gaat, of om bijvoorbeeld een ouderdomswrat. Bij twijfel stuurt de huisarts je door naar een dermatoloog.

De ABCDE-regel

Een andere manier om moedervlekken te monitoren is de (Engelse) ABCDE-regel. Ga naar je huisarts als een moedervlek één of meer van de volgende eigenschappen heeft:

Asymmetrie: de ene helft van de vlek of moedervlek heeft een andere kleur of vorm dan de andere helft.
Border/rand: de vlek of moedervlek heeft een onregelmatige grillige rand.
Color/kleur: de vlek of moedervlek verandert van kleur of heeft verschillende kleuren.
Diameter: de  vlek of moedervlek is groter dan 5 millimeter.
Evolving/evolutie: de vlek of moedervlek jeukt, bloedt of verandert.

Een handige truc om de ontwikkeling van bepaalde moedervlekken in de gaten te houden is ook om er maandelijks een foto van te maken. Zo registreer je veranderingen sneller.

Melanomen voorkomen

Melanoom zijn de meest kwaadaardige vorm van huidkanker. Helemaal voorkomen kun je ze niet, maar je kunt het risico erop wel aanzienlijk verminderen door 'weren, kleren en smeren'. Dus: niet in de zon tussen 12.00 en 15.00 uur. Moet je toch naar buiten, realiseer je dan dat kleding beter beschermt dan zonnebrand. En smeer onbedekte delen in met een zonnebrand met hoge factor.