Bof: besmettelijke, vaak onschuldige kinderziekte

Wat is bof?

Bof is een heel besmettelijke virusziekte waarbij je een opgezette wang krijgt. Vroeger kreeg ongeveer 85 procent van alle Nederlanders als kind de bof. Nu komt de ziekte nauwelijks nog voor in Nederland, doordat een inenting tegen bof sinds 1987 deel uitmaakt van het rijksvaccinatieprogramma. Bijna alle kinderen krijgen met 14 maanden en met 9 jaar een inenting tegen de bof, via de BMR-prik. Als je bent ingeënt, betekent dat niet dat je de ziekte niet kunt krijgen. Die kans is wel klein. Ook heb je veel minder kans op complicaties en ben je veel minder ziek dan als je niet ingeënt zou zijn.

Oorzaken van bof

De oorzaak van de bof is het bofvirus, ook wel RNA-virus genoemd. Dit virus verspreidt zich op verschillende manieren van de ene naar de andere mens. Als iemand met bof niest, hoest, praat en uitademt, komen er besmette druppeltjes in de lucht. Ook kan je besmet raken als je iemand met de bof een hand geeft of uit hetzelfde glas drinkt. Bij kinderen kan het bofvirus zich verspreiden via speelgoed. Je bent besmettelijk twee dagen voordat je wang dik wordt, en daarna nog vijf dagen.

Om zoveel mogelijk te voorkomen dat je anderen besmet, kun je het beste hoesten in een papieren zakdoekje of in je elleboog. Dat zakdoekje gebruik je maar één keer en gooit het daarna meteen weg. Was na snuiten of hoesten je handen goed met zeep.

Symptomen van bof

Sommige kinderen en volwassen merken niet eens dat ze besmet zijn met het bofvirus: een op de drie kinderen wordt helemaal niet ziek. De rest kan de ziekte herkennen aan de volgende symptomen:

• Bof begint bij de meeste mensen met koorts.
• Een van de wangen of soms allebei de wangen zwellen op. Je krijgt dus een dikke wang. Ook je tong en keel kunnen dik worden. Dat blijft ongeveer 7 dagen zo.
• De zwellingen kunnen pijn doen.
• Je hebt pijn in of achter het oor.
• Kauwen, je mond wijd open doen, eten en slikken kan pijn doen.

De bof verloopt meestal heel mild, maar sommige mensen krijgen ernstige complicaties. Deze complicaties zijn:

• hersenvliesontsteking/ hersenweefselontsteking
• ontsteking van de alvleesklier
• doof aan een oor
• reuma

Vooral jonge kinderen lopen kans op een hersenvliesontsteking. Ongeveer één op de tweehonderd kinderen met de bof krijgt te maken met hersenvliesontsteking of hersenweefselontsteking. Vaak houden ze daar niets aan over. Heel soms worden ze doof aan een oor. Verder lopen jonge mannen die niet ingeënt zijn en de bof krijgen, het risico op een ontstoken zaadbal. Als vrouw in diezelfde situatie kan je een eierstokontsteking krijgen. Heel soms kan iemand hierdoor onvruchtbaar raken.

Risicofactoren en –groepen

Iedereen kan de bof krijgen, maar de inenting beschermt goed tegen een infectie met het virus. Er zijn een aantal groepen die meer risico lopen:

• baby's tussen 6 en 14 maanden die nog niet zijn ingeënt tegen de bof
• kinderen die de vaccinatie niet hebben gekregen, omdat hun ouders ervoor kozen dat niet te laten doen vanwege religieuze of antroposofische redenen
• volwassenen die geboren zijn voor 1987 en nooit de bof hebben gehad
• hiv-geïnfecteerde kinderen lopen meer risico op chronische, dubbelzijdige ontsteking van de oorspeekselklier.

Anders dan bij sommige kinderziektes, vormen zwangere vrouwen geen risicogroep. Er zijn geen aanwijzingen dat de baby van een zwangere vrouw met de bof meer risico loopt op aangeboren afwijkingen.

Behandeling van bof

Er zijn geen medicijnen om te genezen van de bof of sneller beter te worden. De ziekte gaat na twee weken vanzelf over zonder behandeling. Als je pijn hebt of je niet lekker voelt, kun je een pijnstiller als paracetamol nemen. Maar paracetamol slikken om koorts te onderdrukken heeft geen zin. Ook is het niet nodig.

Je kan wel zelf een paar dingen om jezelf of je kind zich wat beter te laten voelen. Vermijd zure smaakstoffen in eten. Dit prikkelt de speekselklieren, waardoor je meer pijn krijgt. Let er op dat bij koorts het lichaam de warmte kwijt kan. Draag dunne, wijde kleren. Zorg verder voor genoeg rust. In bed of thuis blijven is niet nodig als jij of je kind de bof heeft. Een kind met de bof dat zich niet ziek voelt, kan naar school of het kinderdagverblijf. Dat geldt ook voor volwassenen: je kan gewoon naar je werk. Iemand met de bof kan al anderen besmetten voordat er klachten zijn. Thuisblijven om anderen niet te besmetten, heeft dus geen zin.

De bof is een onschuldige ziekte, maar ga even langs de huisarts als:

• je je erg ziek en suf voelt.
• je na drie dagen nog steeds koorts hebt.
• je gaat overgeven.
• je ernstige hoofdpijn krijgt.
• je als man pijn in één zaadbal hebt, met uitstraling naar de onderbuik.
• je als vrouw pijn voelt aan één kant in de onderbuik.

Stellen van de diagnose

Neem contact op met de huisarts als je denkt dat je de bof hebt. De huisarts kan onderzoeken of je inderdaad de ziekte hebt en moet dat dan melden bij de GGD. De diagnose stelt de huisarts op basis van de symptomen. Ook wordt gekeken of het bofvirus aanwezig is in een keeluitstrijk, de urine en/of het speeksel. Verder kan in het laboratorium onderzocht worden of er antistoffen tegen het bofvirus in je bloed zitten.

Prognose

Er zit twee tot drie weken tussen het moment dat je besmet raakt met het bofvirus en merkt dat je ziek bent. Na een week wordt je wang minder dik. De ziekte gaat na ongeveer twee weken vanzelf weer over. Heb je eenmaal de bof gehad, dan kan je de rest van je leven de ziekte niet meer krijgen. Dan ben je er immuun voor.