Van lichen planus, sclerosus tot simplex chronicus

Lichen planus

Een van die aandoeningen is lichen planus, ook wel lichen ruber planus. Bij deze chronische jeukende ontstekingsziekte van de huid en slijmvliezen zie je verharde rode vlakke bultjes. Ongeveer 1 procent van de mensen heeft last van deze aandoening, meestal rond middelbare leeftijd. Lichen planus is niet besmettelijk.

Er bestaan verschillende mogelijke verklaringen voor het ontstaan van lichen planus, maar de oorzaken zijn grotendeels onbekend. De meeste studies wijzen erop dat het een soort auto-immuunziekte is. Het immuunsysteem valt dan lichaamseigencellen aan, in dit geval van de huid en slijmvliezen. Daarnaast lijkt lichen planus te kunnen ontstaan na het gebruik van bepaalde medicatie of bij veel amalgaanvullingen. Er is mogelijk ook sprake van een infectie door een onbekend micro-organisme.

Afgeplat

Lichen planus wordt gekenmerkt door paars-rode afgeplatte bultjes die vooral voorkomen op de binnenkant van de polsen en enkels, maar ook op de onderrug, nek en geslachtsdelen. De aandoening beperkt zich echter niet tot deze plekken: de bultjes kunnen overal verschijnen. Op de geslachtsdelen en in de mond vind je een variant van lichen planus die witte lijntjes en stipjes op de slijmvliezen geeft. Er kunnen dan echter ook wondjes en zweertjes ontstaan.

Hevige jeuk

Bij 20 procent van de mensen geeft het vrijwel geen klachten, de rest heeft vooral last van, soms zeer hevige, jeuk. De aandoening hoeft dan ook niet altijd behandeld te worden. Als lichen planus ontstaat door bepaalde medicatie is het zinvol om in overleg tijdelijk met het middel te stoppen. Verder kunnen de klachten bestreden worden met corticosteroïden, op welke manier is afhankelijk van de vorm en locatie. Bij ernstige gevallen kunnen lichttherapie, prednisontabletten of capsules met een vitamine A-achtig medicament goed resultaat geven.

Over het algemeen geneest lichen planus spontaan, de duur varieert daarbij wel van enkele maanden tot jaren. Vaak blijven er wel bruine verkleuringen zichtbaar op de huid. Net als de bultjes kunnen die na verloop van tijd verdwijnen. Ongeveer een op de vijf mensen krijgt de aandoening voor de tweede keer.

Lichen sclerosus

Net als bij lichen planus is de hoofdklacht van lichen sclerosus jeuk. En dan vooral jeuk rondom de geslachtorganen en anus. De huid jeukt, irriteert en voelt strak aan. Lichen sclerosus is vrij zeldzaam en komt meer voor bij vrouwen dan bij mannen. Vooral tussen de 50 en 70 jaar of voor de puberteit. Het is niet besmettelijk en geen seksueel overdraagbare aandoening.

Witte eilandjes

Lichen sclerosus begint meestal met witte pukkeltjes of bobbeltjes. Vooral op de schaamlippen, rond de vagina of anus, op de eikel of de voorhuid, de penis of de balzak. Heel soms zit het ook op andere plaatsen zoals de romp, bovenbenen, handen of polsen en in een enkel geval in de mond.

De pukkeltjes of bobbeltjes worden witte porseleinachtige eilandjes op de huid. Later kan de huid wat verharden en soms ontstaan kleine blauwpaarse onderhuidse bloedinkjes. Ook kunnen er kloven en scheurtjes in de huid komen. Naast jeuk kunnen dus huidklachten ook leiden tot pijn en klachten bij het vrijen, poepen of plassen. Door de verharding van de huid kan ook de voorhuid vernauwen of kunnen de schaamlippen verschrompelen.

Oorzaak onbekend

Ook van lichen sclerosus is de oorzaak onbekend. Aangezien de ziekte vaker gezien wordt bij vrouwen in de overgang en voor de puberteit wordt er gedacht dat geslachtshormonen een rol spelen. Ook zijn er theorieën dat de verharding van de huid wordt voorafgegaan door een ontsteking van de huid. Daarnaast zien we de aandoening vaak samen met andere auto-immuunziekte zoals diabetes mellitus, systematische lupus erythematodes (SLE), vitiligo en sclerodermie.

Corticosteroïden zijn ook bij lichen sclerosus de eerste keus als behandeling. Daarnaast kun je de huid vet houden met een neutrale crème. Deze middelen verminderen voornamelijk de pijn en jeuk. Als het onduidelijk is of je lichen sclerosis hebt, zal de huisarts je waarschijnlijk doorverwijzen naar de specialist, vaak de dermatoloog of uroloog. Bij een vernauwing van de plasbuis of voorhuid kan uiteindelijk ook een operatie nodig zijn.

Huidkanker

Op jonge leeftijd is het verloop van de ziekte meestal gunstig, behandeling is zelfs niet altijd nodig. Bij volwassenen ligt dat anders: de aandoening is hardnekkiger en vaker chronisch. Er is een kleine kans dat op de plek waar lichen sclerosus zit op den duur huidkanker ontstaat: van de twintig vrouwen met de aandoening krijgt er één plaveiselcelcarcinoom. Het is daarom van belang om de huidafwijking te blijven controleren.

Lichen simplex chronicus

Herhaaldelijk krabben aan de huid kan lichen simplex chronicus veroorzaken. De naam betekent letterlijk: lang bestaande verharding van de huid. De aandoening kan zowel bij mannen als vrouwen optreden en komt opvallend vaker voor bij mensen met een donkere huid.

Aan het ontstaan van lichen simplex chronicus gaat vaak een vicieuze cirkel vooraf. Er is sprake van jeuk, vaak tijdens een stressvolle periode, en dus ga je krabben. Door het krabben ontstaan naast krabeffecten ook bulten die ook weer jeuk veroorzaken. Hierdoor ga je nog heviger krabben etc.

Wat doen?

Lichen simplex chronicus komt voor op zowel normale als reeds beschadigde huid, bijvoorbeeld als gevolg van eczeem of bij een droge huid. De afwijkingen vind je meestal op de nek, achterzijde van de arm, geslachtsdelen, scheenbeen en enkel.

De aandoening reageert over het algemeen snel op sterk werkende corticosteroïden en verdwijnt dan binnen 2 tot 3 weken. Bij hardnekkige klachten kunnen injecties met corticosteroïden of lichttherapie gebruikt worden. Het is altijd mogelijk dat de klachten weer terugkeren na krabben. Niet krabben blijft dus heel belangrijk.