Orgaandonatie: hoe gaat dat?

Protocollen

In Nederland is het mogelijk om na overlijden (oftewel postmortaal) verschillende organen te doneren: nieren, alvleesklier (pancreas), lever, longen, hart en dunne darm.

Aan het daadwerkelijk doneren van een orgaan gaat een aantal handelingen vooraf. Deze handelingen zijn vastgelegd in protocollen, die ziekenhuizen verplicht moeten naleven.

Heartbeating donatie

Bij heartbeating donatie is de patiënt hersendood en worden hartslag en ademhaling kunstmatig in stand gehouden. Omdat de bloedcirculatie op gang wordt gehouden, blijven alle organen geschikt voor transplantatie. Non-heartbeating donatie is donatie van organen nadat het hart van een patiënt is gestopt. Er is dan geen bloedsomloop meer en niet alle organen kunnen gedoneerd worden.

De orgaandonatieprocedure bij heartbeating donatie is als volgt:

Raadplegen Donorregister

Als een overledene medisch gezien geschikt is voor donatie raadpleegt de arts allereerst het Donorregister om na te gaan welke keuze de overledene heeft laten vastleggen. Het Donorregister kan dag en nacht worden geraadpleegd.

Donormelding

Staat de overleden persoon als donor geregistreerd of geven de nabestaanden toestemming, dan meldt de arts de overledene aan als donor bij de NTS, het officiële orgaancentrum in Nederland.

Matching

De NTS beschikt over de medische gegevens van alle wachtende patiënten. Aan de hand van deze medische gegevens bepaalt de NTS wie de meest geschikte ontvangende patiënt is. Het ziekenhuis van de ontvangende patiënt brengt vervolgens alles in gereedheid voor de transplantatie.

Tijdsdruk

De tijd tussen de vaststelling van de hersendood en de daadwerkelijke operatie is meestal 4 tot 12 uur. In de tussentijd blijft de overledene op de IC-afdeling aan de beademingsmachine. Dit is noodzakelijk omdat vitale organen constant zuurstof nodig hebben. De nabestaanden mogen over het algemeen bij de overledene blijven tot aan de donoroperatie.

Ingreep

De artsen van het uitnameteam werken zeer zorgvuldig en met respect voor de overledene. De operatie duurt ongeveer 3 tot 6 uur. Het uiterlijk van de overledene wordt hierbij zo min mogelijk geschonden en alle wonden worden netjes dichtgemaakt. Na zo'n operatie kan de overledene nog gewoon opgebaard worden, zodat nabestaanden afscheid kunnen nemen.

Houdbaarheid

Organen die eenmaal uitgenomen zijn, kunnen maar korte tijd buiten het lichaam worden bewaard. Bij hart- en longdonatie mag het proces vanaf donatie tot transplantatie niet langer duren dan 3 tot 5 uur. Voor een lever geldt maximaal 12 uur, terwijl de nieren van een donor zo'n 24 uur buiten het lichaam kunnen blijven.

Betrokken hulpverleners

Naast de arts, het uitnameteam en de verpleegkundigen is ook de transplantatiecoördinator en vaak een donatiecoördinator betrokken bij de donatieprocedure.